ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΟΙΗΣΗ

Λ Ο Γ Ο Τ Ε Χ Ν Ι Α Θ Ε Ω Ρ Η Τ Ι Κ Η Σ Κ Α Τ Ε Υ Θ Υ Ν Σ Η Σ Γ ΄ Λ Υ Κ Ε Ι Ο Υ
ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΟΙΗΣΗ – ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ
ΟΡΙΣΜΟΣ: Τα ποιήματα χαρακτηρίζονται από αυτοαναφορικότητα. Η ποίηση, δηλαδή, στρέφεται στον ίδιο της τον εαυτό
και το κείμενο αναπαριστά τη διαδικασία της δημιουργίας του ή αναφέρεται στις συνθήκες ύπαρξής του.
Καβάφης – Βασικά χαρακτηριστικά της ποίησης του.
• Σημαίνουσα θέση της ιστορίας / ιδιαίτερα της ελληνιστικής περιόδου.
• Γλώσσα → Κράμα δημοτικής και καθαρεύουσας, ιδιότυπες λέξεις, προσωπική γραφή.
• Θεατρικός χαρακτήρας → Δημιουργία κατάλληλης ατμόσφαιρας / σκηνικού όπου εκτυλίσσεται το δράμα
• Υποβλητικότητα.
• Οξύτατη ειρωνεία ιδιαίτερα προς τη ματαιοδοξία. • Στοχαστικό ύφος • Πεζολογικός τόνος • Λυρικό στοιχείο.
1. ΚΑΙΣΑΡΙΩΝ
Θέμα: Η ποίηση εμφανίζεται ως επανορθωτική της ιστορικής αδικίας.
• Ο ποιητής αναγνώστης → Αφορμή της ποιητικής έμπνευσης → η ασήμαντη μνεία.
• Αντίθεση ανάμεσα στο ασήμαντο ιστορικό πρόσωπο που αναδεικνύεται ως ιδεώδης ποιητική μορφή και στα ηχηρά
ιστορικά ονόματα που προκαλούν την ποιητική αδιαφορία.
• Η συμβολική χρήση των προσώπων ( Καισαρίων, Πτολεμαίοι, Κλεοπάτρες).
• Διαφορά ύφους ανάμεσα στην α΄ και γ΄ στροφή → α΄ στρ. πεζολογικός τόνος, γ΄ στρ. ένθερμος λυρισμός.
• Ανεύρεση στοιχείων που κατατάσσουν το ποίημα στην ιστορική/ φιλοσοφική / ηδονική περιοχή.
• Η ενεργητική, συνειδητή στάση του ποιητή κατά τη διαδικασία της έμπνευσης.
2. ΔΑΡΕΙΟΣ
Θέμα: Το δίλημμα σχετικά με την προσαρμογή του ποιητή στις επιταγές της εκάστοτε εξουσίας.
• Διπλή λειτουργία του τίτλου → α) τίτλος ποιήματος Καβάφη β)ιστορικό πρόσωπο.
• Ο ποιητής Φερνάζης και ο υπηρέτης → φανταστικά πρόσωπα / Το ιστορικοπολιτικό πλαίσιο → πραγματικό.
• Το δίλημμα του Φερνάζη και η λύση → χαρακτηριστική της ηθικής στάσης και των επιδιώξεων του(η ποίηση δεν υπηρετεί
την αλήθεια αλλά την προσωπική προβολή και ανάδειξη).
• Εναλλαγή φωνών → Φερνάζη και υποτιθέμενου αφηγητή που δρα ως παντογνώστης. / Ευθύς λόγος και ελεύθερος πλάγιος
λόγος.
• Έντονη ειρωνεία ιδιαίτερα από τον υποτιθέμενο αφηγητή προς το Φερνάζη / λόγιες λέξεις.
3. ΜΕΛΑΓΧΟΛΙΑ ΤΟΥ ΙΑΣΩΝΟΣ ΚΛΕΑΝΔΡΟΥ ΠΟΙΗΤΟΥ ΕΝ ΚΟΜΜΑΓΗΝΗ 495 Μ.Χ
Θέμα: Η ποίηση ως αντίδοτο κατά της φθοράς που επιφέρει ο χρόνος.
• Ο εκτενής τίτλος με καθορισμό των στοιχείων που τον απαρτίζουν.
• Το ποίημα αποτελεί εσωτερικό μονόλογο που αποδίδει τη συναισθηματική κατάσταση του ποιητή σχετικά με το
πρόβλημα.
• Το ποιητικό προσωπείο συνεισφέρει στην αποστασιοποίηση από το προσωπικό πρόβλημα και αποδίδει καθολικότητα.
• Επίκληση στην ποίηση / Ρόλος της ποίησης → πρόσκαιρη διαφυγή.
• Σχήματα λόγου / εκφραστικά μέσα (προσωποποιήσεις, μεταφορές, σχήμα υπαλλαγής → πληγή από φρικτό μαχαίρι αντί
φρικτή πληγή από μαχαίρι, σχήμα χιαστό,χήμα υπερβατό → νάρκης του άλγους δοκιμές).
4. ΠΟΙΗΣΗ 1948
Εγγονόπουλος- Βασικά χαρακτηριστικά της ποίησης του.
• Επιρροή από το κίνημα του υπερρεαλισμού.
• Τα ποιήματά του διαθέτουν χιούμορ, ταυτόχρονα όμως πικρία • Λόγος απλός / λιτός / καθημερινός.
Θεματικός πυρήνας του ποιήματος:
Ο Ν. Εγγονόπουλος γράφει το ποίημα αυτό το 1948 στην κορύφωση του εμφυλίου πολέμου, εποχή όπου κυριαρχεί ο θάνατος
και ο σπαραγμός. Το ποίημα αναφέρεται στο χρέος των ποιητών και των πνευματικών ανθρώπων, γενικότερα, απέναντι στις
επιταγές της πραγματικότητας. Ο Εγγονόπουλος εκφράζει την αδυναμία του να ανταποκριθεί στο χρέος του απέναντι στην
εποχή και την τέχνη του λόγω των τραγικών συνθηκών της εμφύλιας διαμάχης.
• Μορφή → Λόγος τεμαχισμένος (σχεδόν συλλαβικός) α) λόγω υπερρεαλιστικής επιρροής β) σπαραγμένος από την εποχή
• «εποχή του εμφυλίου σπαραγμού» → χρονική τοποθέτηση, ιδιαίτερο νοηματικό βάρος α) κατασπάραξη αλλήλων, β) βαθύς
ψυχικός πόνος, συντριβή.
• Ο ρόλος της παρομοίωσης «ως αν να γραφόταν…αγγελτηρίων θανάτου» → τραγικότητα εμφυλίου → η ποίηση αναζητά
τη θέση της ανάμεσα στο θάνατο.
• Ο ρόλος της παρένθεσης (και πότε – άλλωστε- δεν ήσαν) → Αναφορά στο σταθερό τόνο απαισιοδοξίας στην ποίησή του
ακόμα και έξω από το χρονικό πλαίσιο του εμφυλίου.
• «τόσο λίγα» → στάση ποιητή → Η ποιητική δημιουργία αναστέλλεται λόγω της εποχής → η σιωπή αποδίδει πιο
παραστατικά την αίσθηση της τραγικότητας.
5. ΣΤΟΝ ΝΙΚΟ Ε…… 1949
Αναγνωστάκης - Βασικά χαρακτηριστικά της ποίησης του.
• Η ποίηση του είναι έντονα πολιτική • Χαρακτήρας εξομολογητικός, επεξεργάζεται ποιητικά μνήμες και βιώματα • Η
ειρωνεία.
• Ο τόνος της ποίησής του είναι απαισιόδοξος, αιχμηρός και διδακτικός • Η κυριολεξία, η ακριβολογία, η χρήση του
καθημερινού λεξιλογίου.
Θεματικός πυρήνας του ποιήματος:
Ο ποιητής αντιμέτωπος με το χρέος του → να καταγγέλλει, να προβληματίζει και να αφυπνίζει την κοινή γνώμη.
• Το ποίημα δομείται πάνω σε τέσσερα ουσιαστικά (φίλοι, φωνές, ερείπια, εφιάλτες).
• Παραστατικότητα → κλίμα απόγνωσης, φρίκης, θανάτου, εφιαλτικών εικόνων καταστροφής αλλά σε τόνο χαμηλό και
πικρό.
• Ρόλος παρομοίωσης «Σαν τρυπημένες σάπιες σημαίες» → χρεοκοπία των ιδανικών.
• Καταληκτήριος στίχος σε παρένθεση → Η φωνή του ποιητή → Ο κοινωνικός ρόλος που καλείται να διαδραματίσει.
Σύγκριση των δύο ποιημάτων/ Ποιητικός διάλογος γύρω από τη σχέση της ποίησης με την ιστορική πραγματικότητα
Ο τίτλος (Στον Νίκο Ε.), η χρονολογία έκδοσής του (1949), ο ακρωτηριασμένος λόγος και το θεματικό κέντρο του ποιήματος
(εμφύλιος πόλεμος) συνηγορούν στη διαπίστωση ότι το ποίημα απευθύνεται στο Ν. Εγγονόπουλο.
Ως προς τη μορφή:
• ο λόγος είναι τεμαχισμένος, η διατύπωση ελλειπτική, ενώ χαρακτηρίζεται από λιτότητα εκφραστικών μέσων
• ο στίχος είναι ανισοσύλλαβος και ανομοιοκατάληκτος
• η στίξη είναι σχεδόν απούσα • δίνονται φράσεις – στίχοι σε παρενθέσεις.
Ως προς το περιεχόμενο:
• και τα δύο ποιήματα πραγματεύονται το ίδιο θέμα: το χρέος της ποίησης και του ποιητή σε δύσκολες και αιματηρές
περιόδους.
• ο χρονικός πυρήνας είναι ο εμφύλιος πόλεμος και ο θεματικός τους πυρήνας η φρίκη, ο θάνατος και ο σπαραγμός που
κυριαρχούν σε εποχή εμφύλιας διαμάχης.
Μελετώντας συγκριτικά τα δύο ποιήματα διαπιστώνουμε ότι η διαφοροποίησή τους έγκειται σε κάποια νοηματικά στοιχεία:
• ο Εγγονόπουλος αναφέρεται υπαινικτικά στον εμφύλιο και στο κλίμα του με την επιλογή συγκεκριμένων λέξεων
(εμφύλιου σπαραγμού, αγγελτήρια θανάτου), ο Αναγνωστάκης παρουσιάζει παραστατικά την εφιαλτική εποχή με την
παράθεση οπτικοακουστικών εικόνων.
• η σημαντικότερη διαφορά, όμως, έγκειται στη θέση τους για τη στάση του πνευματικού ανθρώπου και ειδικότερα του
ποιητή απέναντι στη ζοφερή πραγματικότητα. Ο Εγγονόπουλος υποστηρίζει ότι η ποίηση σε στιγμές τραγικές για το λαό
και τη χώρα προβάλλει ως περιττή πολυτέλεια, είναι μάταιη. Γι’ αυτό και ο ίδιος λαμβάνει απόφαση για ακύρωση της
λειτουργίας της ποίησης, για σιωπηρή αποχή από τα τραγικά δρώμενα. Ο Αναγνωστάκης αντίθετα θεωρεί ότι χρέος του
ποιητή είναι να καταγράψει ποιητικά και να καταγγείλει τη ζοφερή πραγματικότητα, να αφήσει δηλαδή ένα αδιάψευστο
ντοκουμέντο της τραγικής εποχής.
6. ΜΟΝΟ ΓΙΑΤΙ Μ’ ΑΓΑΠΗΣΕΣ Μ. Πολυδούρη
Πολυδούρη – Βασικά χαρακτηριστικά της ποίησής της.
• Ανήκει στη νεορομαντική σχολή • Κατευθείαν μεταγραφή των γεγονότων του συναισθηματικού της κόσμου σε ποιητική
γλώσσα με όλες εις υπερβολές και εξιδανικεύσεις που υπαγόρευε η ρομαντική της φύση.
• Έντονος, γνήσιος λυρισμός • Την ποίησή της διακρίνει η μελαγχολική διάθεση και τα θέματά της αφορούν στον έρωτα
στη φθορά, στο θάνατο.
Θεματικό κέντρο του ποιήματος: Τυπικό δείγμα ακραιφνούς λυρισμού, η ποίηση υπάρχει μόνο σε αναφορά με τον άλλο
• Χρήση β΄ ενικού προσώπου → Το κίνητρο και ο στόχος του τραγουδιού αποτελεί το ερωτικό αντικείμενο (Εσύ) προς το
οποίο απευθύνεται στην πραγματικότητα όμως το λυρικό εγώ απευθύνεται στον ίδιο του τον εαυτό και καταξιώνεται μέσω
της έκφρασης.
• Μορφή: πέντε πεντάστιχες στροφικές ενότητες. Ορισμός ως τραγούδι και όχι ως ποίημα συνάδει με την μορφή → ιαμβικό
μέτρο, εναλλαγή δωδεκασύλλαβων και επτασύλλαβων στίχων, επαναλήψεις, ομοιοκαταληξίες).
• Χρόνος: Αόριστος → Αίσθημα που υπήρξε στο παρελθόν, καθορίζει όμως και το παρόν → ομορφαίνει ακόμα τη ζωή της.
• Ρόλος επανάληψης → Η επανάληψη στηρίζει την ποιητική σύνθεση, προσδίδει στη στροφή και στο ποίημα συνεκτικότητα,
συμβάλλει στη μουσικότητα, ακούγεται ως τραγούδι.
• Αιτία μελαγχολίας → Η απουσία του ερωτικού της συντρόφου «ωραίε, που βασίλεψες» καθιστά τη ζωή της «άχαρη,
ανεκπλήρωτη».
ΟΜΑΔΑ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥ «ΟΡΙΖΟΝΤΕΣ»