ΕΝΙΣΧΥΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ ΣΤΑ ΅ΑΝΤΙΚΛΕΙΔΙΑ΅
Γενικά γνωρίσματα της ποίησής του
Γεννημένος το ΄24 στον Πύργο της Ηλείας, πεθαίνει το 2008. Συμπαθητική και σεμνή φωνή είναι ένας ποιητής που τον διακρίνει η γλωσσική ωριμότητα και μια ποιητική διαύγεια. Έχει εκείνη την ικανότητα που επιτρέπει σ' έναν ποιητή όχι απλώς να βρίσκει τη σωστή λύση σ' ένα γλωσσικό πρόβλημα που του δημιουργεί ένα ποίημα, αλλά και τη μόνη σωστή λύση. Δημοσιεύει σε σχετικά μεγάλη ηλικία αρκετές ποιητικές συλλογές : το Κατώγι (1971), το Σακί (1980), τα Αντικλείδια (1988), Τριάντα Τρία Χάι-Κου, Λίγος άμμος (1997) και άλλα.
Τα Αντικλείδια
Τα αντικλείδια είναι ένα αλληγορικό ποίημα για το τι είναι ποίηση – ποιητής. Είναι μια απόπειρα να ΅παραβιαστεί΅ η ανοιχτή πόρτα της ποίησης.
Αφηγητής παντογνώστης με τριτοπρόσωπη αφήγηση. Όμως, προς το τέλος του ποιήματος φαίνεται να γίνεται πρωτοπρόσωπος. Δύσκολο να εξηγήσουμε αν πίσω από τον αφηγητή κρύβεται ο ίδιος ο ποιητής ή αν είναι ένα προσωπείο του. Και τα δύο μπορούν να συμβαίνουν.
στ. 1. απλός ορισμός, ο οποίος γίνεται κατανοητός, αν συνδυαστεί με τη συνέχεια.
στ. 2 – 5. Δύο κατηγορίες˙ όσοι επιπόλαια ρίχνουν μία ματιά (κοιτάζουν) και αυτοί που το βλέμμα τους προσελκύεται (βλέπουν). οι πρώτοι είναι πολλοί, οι δεύτεροι μερικοί = οι ποιητές. Πρόσεξε και την σημασιολογική διαφορά των ρημάτων. Τι βλέπουν όμως όσοι βλέπουν; Διαφορετικά πράγματα ο καθένας (μπορεί ευτυχία, φυγή, πόνο, βάσανα, ελπίδα…) Γι αυτό και είναι διαφορετικός και πολυποίκιλος ο ορισμός της ποίησης. Δες μερικές απόψεις:
Η ποίηση είναι η αναζήτηση του ανεξήγητου
Στήβενς
Η ποίηση αρχίζει πάντα, όταν κάποιος που πρόκειται να γίνει ποιητής, διαβάζει ένα ποίημα.
Μίλτον
Η ποίηση μας δημιουργεί την εντύπωση, όχι πως ανακαλύψαμε κάτι καινούργιο, αλλά πως θυμηθήκαμε κάτι που είχαμε ξεχάσει.
Μπράντλεϋ
Η ποίηση είναι το καταφύγιο που φθονούμε.
Καρυωτάκης
Η ποίηση έχει τις ρίζες της στην ανθρώπινη ανάσα.
Σεφέρης
Η ποίηση είναι έκφραση, αν ένας στίχος είναι έκφραση, αν καθένα από τα μέρη που απαρτίζουν ένα στίχο, κάθε μία λέξη, είναι εκφραστικά μόνα τους.
Κρότσε
Η ποίηση δεν είναι ο τρόπος να μιλήσουμε αλλά ο καλύτερος τοίχος να κρύψουμε το πρόσωπό μας.
Αναγνωστάκης
Η ομορφιά καραδοκεί. Αν είμαστε ευαίσθητοι, θα την αισθανθούμε μέσα στην ποίηση όλων των γλωσσών.
Μπόρχες
Η ποίησις είναι ανάπτυξις στίλβοντος ποδηλάτου.
Εμπειρίκος
Η ποίηση αρχίζει με την επίγνωση εκ μέρους μας όχι της Πτώσης, αλλά του ότι πέφτουμε.
Μπλουμ
'Όταν διαβάζουμε ένα καλό ποίημα, φανταζόμαστε πως κι εμείς θα μπορούσαμε να το έχουμε γράψει, πως το ποίημα προϋπήρχε μέσα μας.
Μπόρχες
Η ποίηση ένα πράγμα ανάλαφρο, ιερό και φτερωτό.
Πλάτων
Η ποίηση δεν είναι ένα ελευθέρωμα της συγκίνησης, αλλά απόδραση από τη συγκίνηση. Δεν είναι έκφραση της προσωπικότητας, αλλά απόδραση από την προσωπικότητα.
Έλιοτ
Η ποίηση είναι η πιο πυκνή μορφή προφορικής έκφρασης.
Πάουντ
Η ποιότητα ενός μεγάλου ποιητή είναι πανταχού παρούσα και πουθενά ορατή σαν μία ξεχωριστή συγκίνηση.
Κόλεριτζ ή Ντε Κουίνσυ
Αν κάποιος μάθει καλά ελληνικά, μπορεί να βρει σχεδόν "ολόκληρη την ποίηση" στον Όμηρο.
Πάουντ
Είναι παράξενο πως γράφει κανείς ποιήματα.
Σεφέρης
στ. 6. Η κορύφωση του ποιήματος. έκπληξη από την απροσδόκητη ενέργεια. Το κλείσιμο της πόρτας είναι η αιτία για ποιητική δημιουργία.
στ. 7. Το κλειδί είναι απροσδιόριστο, τα αντικλείδια είναι πολλά, όπως τα ποιήματα, με αποτέλεσμα κλειδί και αντικλείδια να μην ταυτίζονται.
στ. 8 – 10. υποκρύπτεται ματαιοπονία, γιατί κανείς δεν ξέρει το κλειδί και γιατί η αναζήτηση είναι δραματική (μάταια)
στ. 11 – 13. Οι δοκιμές να οριστεί το άπιαστο όνειρο της ποίησης. Να το μήνυμα των στίχων. Αν παραβιαστεί η πόρτα, τότε η ποίηση ίσως θα χάσει τη μαγεία της. Υπάρχει αντίφαση, η οποία ανήκει στη λογική όχι όμως στην ποιητική δημιουργία.
στ. 14 – 17. ατέρμονη η προσπάθεια να συλληφθεί η έννοια της ποίησης, γιατί το κοντινό (η πόρτα) γίνεται απρόσιτο, το φευγαλέα που ξαφνικά εξαφανίζεται.
στ. 18. Σχήμα του κύκλου. Η περιπέτεια δεν έχει τέλος.
το ύφος του ποιήματος είναι λιτό, φυσικό, πεζολογικό, κουβεντιαστό, συμβολιστικό. Κυριαρχούν κύριες προτάσεις που τονίζουν αυτά τα χαρακτηριστικά αλλά και συνηγορούν στην αλληγορία του ποιήματος. Διαφαίνεται μια μυστηριώδης ατμόσφαιρα, η οποία εντείνεται από την σκηνοθεσία, την εικονοπλασία και την αλληγορική εκφορά του ποιήματος.
Διαβάζοντας τα "Αντικλείδια" του Παυλόπουλου συλλογιζόμαστε: τι κρύβει αυτή η πόρτα που μοιάζει ανοιχτή αλλά δεν αφήνει κανένα να δρασκελίσει;Τι υπάρχει πίσω της, που ασκεί τόση γοητεία; Τι είναι αυτό που οι ποιητές από καταβολής του κόσμου αναζητούν και, σύμφωνα με τον ποιητή, δε θα το βρουν ποτέ; Και τα αντικλείδια; Τι καταφέρνουν;Τι ξεκλειδώνουν αυτά;
Αν κι οι ερμηνείες αποτελούν, όπως κι ο ίδιος ο Παυλόπουλος δέχεται, προσωπικές προσεγγίσεις που δεν μπορούν να διεκδικούν την απόλυτη αλήθεια, ας διαβάσουμε τι δήλωνε σε μια συνέντευξή του στη Λ.Σ. Αρμυριώτη, δυο χρόνια πριν ( περ. Ύφος, 7.1.08). Μέσα από τις απαντήσεις του θα μπορέσουμε να καταλάβουμε πολύ καλύτερα τη σκέψη του σε σχέση με τις έννοιες και τα θέματα τα οποία τον απασχολούν στο ποίημά του "Αντικλείδια". Ας δούμε, λοιπόν, κάποια αποσπάσματα:
Στην εισήγηση σας κατά την έναρξη της προς τιμήν σας ποιητικής βραδιάς, αναφερθήκατε μεταξύ άλλων και σε ορισμένα λόγια -εν είδη αποφθέγματος- μεγάλων ποιητών, όπως στο "η Ποίηση είναι ταυτόσημη με την Αλήθεια ". Είπατε πως η Αλήθεια είναι το ζητούμενο, σε κάθε περίπτωση. Αυτό λοιπόν ψάχνει κανείς να βρει; την κρυμμένη αλήθεια;
—Σίγουρα, πέρα απ' τη γοητεία της ποίησης, είναι η Αλήθεια -δηλαδή δεν τελειώνει η ποίηση με το να μας μαγέψει απλώς.
-Να μας μαγέψει σαν λεκτικό κατασκεύασμα, σαν εικόνα;
—Σαν αισθητική έκφραση. Πέρα απ' αυτό η Ποίηση αναζητά την Αλήθεια. Αυτό κυρίως θέλει να εκφράσει.
-Φαίνεται καθαρά στο ποίημα σας "τα Αντικλείδια". Εκεί λοιπόν λέτε -απ' ό,τι καταλαβαίνω- ότι δεν υπάρχουν αντικλείδια, οι πόρτες είναι ανοιχτές. Όμως υπαινίσσεστε στο ποίημα, ότι ο ποιητής λειτουργεί σαν ένα αντικλείδι, διότι βλέπει την κρυμμένη αλήθεια στα πράγματα.
—Είναι κι αυτό μια εκδοχή για την πρόσληψη του ποιήματος. Το ποίημα αυτό προσφέρεται για πολλές εκδοχές και όσες περισσότερες είναι αυτές, τόσο πιο καλό είναι το ποίημα. Εγώ ποτέ δεν αναλύω. Αφήνω την περαιτέρω έρευνα για τον αναγνώστη. […] Οι εκδοχές αφορούν στον αναγνώστη. Κάθε ένας, μπορεί να έχει τη δική του εκδοχή, να το προσεγγίσει με τη δική του συγκίνηση, γι αυτό οι αναλύσεις των ποιημάτων δεν ευστοχούν πάντοτε, δεν μπορείς να πεις, αυτό λέει αυτό το ποίημα.
[…]
Σουρεαλιστική -είναι λίγο- η ποίηση σας;
—Καθόλου! (με αγανάκτηση)
[…]
Εσείς το θεωρείτε επιτυχία σαν γράφων, αν ταυτισθεί ο αναγνώστης και ζήσει την ίδια συγκίνηση που ζήσατε και σεις; Toυ το εύχεστε;
—Ξέρετε στην τέχνη προσπαθούμε να αποσβήσουμε τον εαυτό μας, το πρόσωπο μας, δεν πρέπει καν να φαίνεται. Να σας πω κάτι απλό. Αν καθίσω και γράψω μια προσωπική μου ιστορία -ας πούμε μια ερωτική απογοήτευση- εκατομμύρια ερωτικές απογοητεύσεις, ποιον ενδιαφέρει αυτό; Όμως αν γράψω μ' έναν τέτοιο τρόπο που ο αναγνώστης να πει: "σα να το 'χω ζήσει αυτό, σα να είναι δική μου υπόθεση..." το καταλάβατε; Πρέπει να σβήσουμε το πρόσωπο μας μεσ' στο έργο μας. Μόνο τότε μπορούμε να φτιάξουμε κάτι. Αν καθίσουμε και χτυπιόμαστε και κλαίμε με τα προσωπικά μας συναισθήματα δεν πρόκειται να φτιάξουμε τίποτα.
-Ποιες είναι οι παράμετροι; Τι πρέπει να έχει ένα ποίημα για να πάψει να λέγεται προσωπικό; Πως να είναι;
—Δεν μπορώ να διδάξω την ποίηση. Δεν ξέρω τι είναι η ποίηση, κι αυτό εκφράζω με "Τα αντικλείδια" κλπ. Δεν υπάρχει ορισμός της ποίησης.
[…]
Εν πάση περιπτώσει να χρησιμοποιήσω πάλι τη λέξη αντικλείδι. Να πω ότι η ποίηση είναι το "αντικλείδι" -για να αναφερθώ στο ποίημα σας- για την κατανόηση του κόσμου;
—Έχω ξαναπεί πως μέσα στην ποίηση υπάρχει η αυθεντική ιστορία του κόσμου, η μη παραχαραγμένη ιστορία, διότι η αυθεντική ιστορία δεν έχει γραφτεί ακόμα -αν εξαιρέσουμε τον Θουκυδίδη. Αλλά η ποίηση τα λέει όλα και οι εποχές έχουν σωθεί μέσα απ' την ποίηση, αλλά και η ουσία των πραγμάτων, και η μνήμη των πραγμάτων, και τα πάντα υπάρχουν μέσα στην παγκόσμια ποίηση που έχει γραφτεί.
[…]
Και ποιος είναι τώρα ο ρόλος του ποιητή; Ο ποιητής πρέπει να έχει πράγματα να εμπνέεται. Σε μια τέτοια κοινωνία που δεν είναι ωραία;
—O ποιητής δεν μπορεί ν' ανατρέψει τίποτα. Απλώς γράφει τα ποιήματα του. Δεν μπορεί να ανατρέψει τα πράγματα του κόσμου. Αυτό έχει φανεί μέσα στους αιώνες. Εάν ανέτρεπε η ποίηση αυτά που δεν είναι καλά για τον άνθρωπο, δηλ. ο πόλεμος, μετά την Ιλιάδα δεν έπρεπε να γίνεται πόλεμος. Ο Όμηρος μας είπε τη φρίκη του πολέμου, τα πάθη των ανθρώπων μέσ' στον πόλεμο, όλα αυτά μας τα είπε, αλλά ο άνθρωπος δεν έβαλε μυαλό. -Επίσης χρειάζεται πίστη. Αν δεν πιστεύεις στον κόσμο, στο αύριο, γιατί ν' ασχολείσαι; -O ποιητής είναι αφοσιωμένος στη ζωή. Είτε η ζωή είναι έτσι ή αλλιώς, είναι αφοσιωμένος. Διότι είναι πλάσμα αγάπης ο ποιητής. Δεν μπορεί να γράψει αν δεν αγαπήσει τη Φύση, τους Συνανθρώπους του, τη Ζωή την ίδια. Τα ποιήματα δεν γράφονται με μίσος. Μπορεί να εκφράσουν το μίσος πολλές φορές, αλλά δεν γράφονται με μίσος αλλά με αγάπη και με πίστη στον άνθρωπο.
[…]
-Mπορεί η Ποίηση να γίνει ο καταλύτης που θα οδηγήσει και τον γράφοντα αλλά και τον αναγνώστη, στη Λύτρωση απ' τις αγωνίες και τα ερωτήματα;
—Δεν ξέρω αν οι αναγνώστες μπορούν να λυτρωθούν, αλλά μπορούν να συγκινηθούν και να μαγευτούν και να προσεγγίσουν μια Αλήθεια μέσα από έναν ποιητή. Οι ποιητές είναι δυστυχισμένα πλάσματα που παλεύουν μέρα νύχτα να εκφράσουν το ανέκφραστο και το πιο δύσκολο.
------------------------------------------------------------------------------------------------------
1. Αν ό,τι λέμε ποίηση δεν είναι μόνο και τόσο το άθροισμα των εκατομμυρίων ποιημάτων που γράφτηκαν πάνω στη γη, αλλά προπάντων ο ρυθμός που συνέχει τον μέσα και τον έξω κόσμο (το μοναχικό τραγούδι των Μουσών στο προοίμιο της Θεογονίας του Ησιόδου), τότε η τύχη του ποιήματος εξαρτάται από το κατά πόσον αναπολεί και ανακαλεί αυτόν τον κρυφό ρυθμό, που κάποτε γίνεται και ονειρικός εφιάλτης. Ας πούμε λοιπόν πως το κάθε ποίημα είναι ένα βέλος μοναχικό που σκοπεύει το ρυθμικό κέντρο του κόσμου και φαντάζεται πως είναι και μοναδικό, σημάδι και σύμβολο, εκείνης της κρυμμένης ποίησης. Αν καθ' οδόν πολλαπλασιάζεται, τούτο συμβαίνει γιατί ο ποιητής αισθάνεται πως η βολή κάπως και κάπου αστόχησε, και ξαναδοκιμάζει.
Το παράκανα ίσως με τις μεταφορές και τις παραβολές, προσπαθώντας να πω πως Τα Αντικλείδια του Παυλόπουλου πρέπει πρώτα να ακουστούν μόνα τους: ως δοκιμές για να οριστεί το άπιαστο είδωλο της ποίησης και το φάντασμα του ενός ποιήματος. Κι αυτή, νομίζω, είναι η πρώτη αρετή τους.
Δ.Ν. Μαρωνίτης, «Τα αντικλείδια της ποίησης», Διαλέξεις, Στιγμή, 1992, σ. 135-151
2. Τόσο στα Αντικλείδια όσο και στον Αίνο άμμο, λοιπόν, έχουμε να κάνουμε με ποιήματα ποιητικής, τα περισσότερα από τα οποία αποπνέουν την αίσθηση του ανικανοποίητου και του φευγαλέου, του χειροπιαστού -σώματος ή πράγματος- που όμως ξαφνικά εξαϋλώνεται και εξαφανίζεται, από κοντινό και οικείο γίνεται μακρινό και απρόσιτο, από φιλικό γίνεται απροσδόκητα άφιλο ή και εχθρικό ακόμη, κάποτε μάλιστα γίνεται επίβουλα εχθρικό, όπως συμβαίνει συνήθως με το εκάστοτε γραφόμενο -τη στιγμή που γράφεται- ποίημα.
Κώστας Παπαγεωργίου, «Ο ποιητής Γιώργης Παυλόπουλος», Γράμματα και Τέχνες, ό.π.,σ. 29-30.
3. Ας πάρουμε ως πρώτο παράδειγμα το ποίημα του «Τα Αντικλείδια» από την ομώνυμη συλλογή του. Ο Παυλόπουλος γράφει:
Πολλά έχουν γραφεί για αυτό το ποίημα. Αυτό όμως είναι εντελώς φυσικό, γιατί ένα ποίημα που έχει ως θέμα την υφή της ίδιας της ποίησης αναπόφευκτα θα τραβήξει το ενδιαφέρον των κριτικών και θεωρητικών της ποίησης. Αλλά το ποίημα δεν προσφέρει εύκολες απαντήσεις στα ερωτήματα για την φύση της ποίησης που απασχολούν και τον ίδιο τον ποιητή. Οι δυσκολίες γίνονται μεγαλύτερες καθ' όσον προσπαθούμε να διατυπώσουμε τις ιδέες του ποιητή για τη φύση της ποίησης ανεξάρτητα από το ποίημα. Έτσι πολλοί, στην προσπάθεια τους να ερμηνεύσουν τις ιδέες του ποιητή ανεξάρτητα από το ποίημα, έχουν αντιμετωπίσει ερωτήσεις που φαίνονται αναπάντητες. Αν η ποίηση είναι μια πόρτα ανοιχτή, γιατί χρειαζόμαστε αντικλείδια; Αν η ποίηση είναι πόρτα, σε τι είναι πόρτα; Όταν κοιτάμε μέσα, σε τι μέσα κοιτάμε;
Ίσως όμως κάτι μπορεί να καταλάβουμε από το νόημα του ποιήματος χωρίς να απαντήσουμε όλες αυτές τις ερωτήσεις. Η ποίηση, μας λέει ο ποιητής, είναι μια πόρτα ανοιχτή. Μερικοί συναντούν την πόρτα και την προσπερνούν. Δεν κοιτάζουν για τίποτα, αλλά ούτε και βλέπουν τίποτα. Αυτοί όμως που βλέπουν κάτι και που συναρπάζονται από τη μαγεία του, προσπαθούν να μπουν μέσα - προσπαθούν να δουν περισσότερα. Η πόρτα (η ποίηση) τότε κλείνει και δεν υπάρχει κλειδί γι' αυτήν. Αναπόφευκτα μερικοί χάνουν όλη τους τη ζωή ψάχνοντας για το ανύπαρκτο κλειδί που θα τους ανοίξει την πόρτα της ποίησης - θα τους επιτρέψει να εννοήσουν τη φύση της. Δυστυχώς ή ευτυχώς, το μόνο που μπορεί να κάνει κανείς, είναι αντικλείδια - δηλαδή, ποιήματα. Με άλλα λόγια, η κατανόηση μας του ποιητικού κόσμου, αυτό που προσπαθούμε να αρπάξουμε με το μάτι μας όταν κοιτάμε μέσα, μπορεί να επιτευχθεί μόνο με τα ποιήματα που δημιουργούμε.
Γιώργος Αναγνωστόπουλος, «Γιώργης Παυλόπουλος - Ποιητής ολίγων λέξεων και πολλών ιδεών», Γράμματα και Τέχνες, τεύχ. 83, Φεβρ.-Μάιος 1998, σ. 31 -36.
4. Η ποιητική δημιουργία είναι μια πράξη ερωτική και συνάμα μια υπέρτατη δοκιμασία, παλεύοντας στο μεταίχμιο ζωής και θανάτου να φτάσεις στην αλήθεια της τέχνης σου. Η στιγμή αυτής της αλήθειας είναι απατηλή και πρόσκαιρη όπως η στιγμή κάθε ευτυχίας. Γρήγορα ξαναρχίζεις, πέφτοντας πάλι στην ίδια κατάσταση. Και η μόνη φιλοδοξία σου είναι, να μην καταλάβει ποτέ κανείς την αγωνία σου όταν έγραφες το έργο σου, να μην φανεί ποτέ μέσα στο έργο το παραμικρό σημάδι αυτής της αγωνίας.
Τα πράγματα που αγγίζουν σε βάθος, τη ζωή μας, όπως η Ποίηση, μπορεί να ειπωθούν μονάχα μέσα από τις προσωπικές εμπειρίες μας. Δεν ορίζονται μέσα από θεωρίες και αφηρημένες έννοιες. Νομίζω ότι δεν υπάρχει κανένας ορισμός για την Ποίηση. Ωστόσο ας μου επιτραπεί να την φαντάζομαι και να την ονειρεύομαι σαν μια πόρτα ανοιχτή.
«Ο Γιώργης Παυλόπουλος μιλάει για την ποίηση και το έργο του», Γράμματα και Τέχνες, τεύχ. 83, Φεβρ.-Μάιος 1998, σ. 24-26
5. Και τώρα μπορώ να πω ότι θεωρώ τον Γιώργη Παυλόπουλο ένα πολύ σημαντικό ποιητή γιατί πέρα από θαυμάσιους στίχους και εξαίσια ποιήματα έχει ντύσει ένα ολόκληρο ποιητικό έργο, έναν πολυδιάστατο ποιητικό κόσμο. Ο Παυλόπουλος δεν μας αναγκάζει να διαρρήξουμε τις πόρτες αυτού του κόσμου. Ούτε όμως αφήνει πάντα τις πόρτες του ανοιχτές. Μας δίνει τα αντικλείδια, όπως λέει ο ίδιος, για να μπούμε μέσα του, να τον αναγνωρίσουμε, να δούμε ότι οι πόρτες του είναι άπειρες, και να ξαναβγούμε στο δικό μας κόσμο πολύ πιο πλούσιοι από πριν.
Τίτος Πατρίκιος, «Ο Γιώργης Παυλόπουλος και τα αντικλείδια της ποίησης», Γιώρ¬γης Παυλόπουλος Νέο Επίπεδο, Μάρτιος 1995, σ. 3-8
6. Η μετακίνηση του Παυλόπουλου από τη συμβολική διαστρωμάτωση του ποιητικού μύθου, στην παραβολική διαχείριση του, που ήδη αναγνωρίζεται εύκολα στα ποιήματα των «Αντικλειδιών» και στα επόμενα, νομίζω ότι σχετίζεται άμεσα με την ταυτόχρονη μετάβαση του από το ποίημα-γεγονός, έστω και αν αυτό λειτουργεί μέσα σε μια συστοιχία άλλων ομοειδών ποιημάτων, στο ποίημα εκείνο όπου η δοκιμασία του δημιουργού της ποιητικής σύνθεσης αποτελεί την κυρίως υπόθεση του ποιήματος. Κατ' αναλογία, εξασθενίζουν οι ιστορικές συνδηλώσεις απ' όπου άλλα προγενέστερα συνήθως ποιήματα αντλούσαν τη δραματική τους απόγευση και, αντίθετα, δυναμώνουν οι αποστασιοποιητικοί μηχανισμοί, ενεργοποιώντας συνάμα τη φαντασία του ποιητή η οποία και καταλαμβάνει ολοένα και μεγαλύτερο χώρο ως προς τα όρια της συμμετοχής της στη διαμόρφωση του ποιήματος. Είναι αυτό που διαπιστώνει αμέσως ο αναγνώστης, διαβάζοντας «Τα αντικλείδια», με τη μυθική ατμόσφαιρα να εξαρτάται όλο και πιο λίγο από τις προποιητικές εμπειρίες, ενώ οι σκηνοθετικοί χειρισμοί του ποιητή, είναι αυτοί που υποβάλλουν στον αναγνώστη τα ερωτήματα που τον έχουν ήδη δοκιμάσει.
Αλέξης Ζήρας, «Ο καθρέφτης ως σύμβολο του μεταιχμίου. Μια ανασκευή του μύθου στην ποίηση του Γιώργη Παυλόπουλου», Νέο Επίπεδο, ό.π., σ. 3-10.
7. Το ποίημα είναι αφήγηση ενός προσώπου - δεν ενδιαφέρει νομίζω αν ταυτίζεται ή όχι με τον ποιητή• η αφήγηση δεν αφορά ένα συγκεκριμένο συμβάν, αλλά μια επαναλαμβανόμενη ανά τους αιώνες διαδικασία απόπειρας να παραβιασθεί η ανοιχτή πόρτα της ποίησης. Το πρόσωπο που αφηγείται δεν εμφανίζεται στο ποίημα ως υποκείμενο ενός άμεσου πρώτου ρηματικού προσώπου- τα όσα λέγει διεκδικούν την εγκυρότητα του αντικειμενικού, αυτού που αορίστως επαναλαμβανόμενο συμβαίνει και που περιγράφεται στο ποίημα από ένα πρόσωπο που διαθέτει μία συνολική εποπτεία στον χώρο - που είναι ο κόσμος -το σύμπαν- και στον χρόνο που είναι από τότε που υπάρχει ο κόσμος.
[...] Αλλά ας επιστρέψουμε στην αναζήτηση του κλειδιού. Το κλειδί είναι ένα - τα αντικλείδια πολλά, όμως, Η πόρτα δεν ανοίγει πια. Δεν άνοιξε ποτέ για όσους μπόρεσαν να δουν στο βάθος. Το βάθος είναι απροσπέλαστο; Αυτό σημαίνει ότι η ποίηση δεν μπορεί να κατακτηθεί ως ουσία; Ας θυμηθούμε την πλατωνική αντίληψη για το σπήλαιο• μόλις βγουν οι ψυχές απ' αυτό και αντικρύσουν το φως της ιδέας, τυφλώνονται από την λάμψη του• στιγμιαία μόνο μπορούν να το κοιτάξουν.
Τα ποιήματα είναι αντικλείδια δεν είναι κλειδιά• είναι αντικλείδια• -για ν' ανοίξουμε την πόρτα, που είναι ανοιχτή όσο δεν θέλουμε να την διαβούμε και που κλείνει, όταν θελήσουμε να την περάσουμε-. Αναζητούμε την μαγεία της ποίησης και μόλις θελήσουμε να γίνουμε κοινωνοί της, η πόρτα κλείνει, όπως όταν πας σε μια πηγή να ξεδιψάσεις και εκείνη στερεύει, όπως δηλ. σε ένα εφιάλτη - επομένως ο ποιητής είναι ένας εξόριστος από τον κόσμο της ποιητικής μαγείας. Ανήκει όμως σ' αυτόν γι' αυτό και η αγωνιώδης προσπάθεια να διαβεί την κλειστή της πόρτα. Επομένως η Ποίηση δεν είναι το σύνολο των ποιημάτων που γράφτηκαν από τότε που υπάρχει ο κόσμος• είναι αυτό που ποτέ δεν ειπώθηκε και ούτε πρόκειται ποτέ να ειπωθεί.
Το ποίημα τελειώνει όπως άρχισε (κύκλος). Η Ποίηση είναι μια πόρ¬τα ανοιχτή• η πρόσκληση ανανεώνεται• η περιπέτεια δεν έχει τέλος• η πόρτα θα ξανακλείσει, αλλά θα παραμένει ανοιχτή. Αντίφαση λογική, όχι όμως ποιητική, ούτε φιλοσοφική:
Ξυνόν γαρ αρχή και πέρας επί κύκλου περιφερείας
[Ηράκλειτος]
Ποιες αντιλήψεις του ποιητή για την Ποίηση εκφράζονται στο ποίημα;
Η ποιητική δημιουργία είναι μια πράξη ερωτική και συνάμα μια υπέρτατη δοκιμασία, παλεύοντας στο μεταίχμιο της ζωής και θανάτου να φτάσεις στην αλήθεια της τέχνης σου. Η στιγμή αυτής της αλήθειας είναι απατηλή και πρόσκαιρη όπως η στιγμή κάθε ευτυχίας. Γρήγορα ξαναρχίζεις, πέφτοντας πάλι στην ίδια κατάσταση. Και η μόνη φιλοδοξία σου είναι, να μην καταλάβει ποτέ κανείς την αγωνία σου όταν έγραφες το έργο σου, να μην φανεί ποτέ μέσα στο έργο το παραμικρό σημάδι αυτής της αγωνίας.
Τα πράγματα που αγγίζουν σε βάθος, τη ζωή μας, όπως η Ποίηση, μπορεί να ειπωθούν μονάχα μέσα από τις προσωπικές εμπειρίες μας. Δεν ορίζονται μέσα από θεωρίες και αφηρημένες έννοιες. Νομίζω ότι δεν υπάρχει κανένας ορισμός για την Ποίηση. Ωστόσο ας μου επιτραπεί να την φαντάζομαι και να την ονειρεύομαι σαν μια πόρτα ανοιχτή.
«Ο Γιώργης Παυλόπουλος μιλάει για την ποίηση και το έργο του», Γράμματα και Τέχνες, τεύχ. 83, Φεβρ-Μάιος 1998, σ.24-26
Ο Παυλόπουλος έχοντας υπηρετήσει για χρόνια την ποίηση κατανοεί τη δυσκολία που υπάρχει αφενός στο να οριστεί η τέχνη αυτή κι αφετέρου στο να δημιουργηθεί ένα αξιόλογο ποιητικό έργο. Παρά την προσπάθεια του ποιητή, κάθε ποιητή, κάποιες φορές το έργο που προκύπτει δεν είναι παρά μια ατελής απόπειρα ή όπως θα το αποκαλούσε ο Παυλόπουλος, ένα Αντικλείδι. Η ουσία της ποίησης συχνά διαφεύγει, παρά την ύπαρξη καλών προθέσεων από τη μεριά του δημιουργού ή του απλού αναγνώστη. Ο Παυλόπουλος διακρίνει αυτούς που προσεγγίζουν την ποίηση σ’ εκείνους που κοιτάζουν χωρίς να βλέπουν και σ’ εκείνους που βλέπουν μα συνειδητοποιούν ότι η πόρτα της ποίησης είναι κλειστή. Στην πρώτη κατηγορία ανήκουν οι άνθρωποι που δεν μπορούν να κατανοήσουν τη μαγεία της ποίησης και που ποτέ δεν ασχολήθηκαν με την τέχνη αυτή, ενώ στη δεύτερη ανήκουν εκείνοι που νιώθουν την αξία της ποίησης και που επιχειρούν να εκφραστούν μέσω αυτής.
Η πόρτα της ποίησης επομένως είναι ανοιχτή, καθώς η ποίηση είναι πάντοτε εκεί για να μας προσφέρει την αισθητική απόλαυση, τον προβληματισμό και τη χαρά της δημιουργίας. Η πόρτα της ποίησης, παράλληλα, είναι κλειστή καθώς τα μυστικά της ποιητικής δημιουργίας δεν μπορούν να αποκαλυφθούν όσο κι αν προσπαθεί κανείς. Η πόρτα της ποίησης είναι κλειστή υπό την έννοια ότι δεν υπάρχει κάποιος εύκολος τρόπος για να μπορέσει κάποιος να φτάσει στα ύψη αυτής της τέχνης ή έστω να φτάσει στο σημείο να μπορεί να δηλώνει ποιητής.
Όπως ο Καβάφης δηλώνει «Εἰς σε προστρέχω Τέχνη της Ποιήσεως» θέλοντας να τιμήσει την τέχνη του και να εκφράσει την ιδιαίτερη αξία που έχει η ποίηση στη ζωή του, έτσι και ο Παυλόπουλος με τα Αντικλείδια έρχεται να αποδώσει φόρο τιμής στην τέχνη του και να εκφράσει τις δυσκολίες που βίωσε ως τεχνίτης του λόγου στην προσπάθειά του να κατακτήσει την τέχνη του.
Γιώργης Παυλόπουλος «Τα Αντικλείδια»
Ποια στοιχεία της αφήγησης διακρίνετε στο ποίημα και ποιο είναι το πρόσωπο που «αφηγείται»;
Η ποίηση του Γιώργη Παυλόπουλου είναι κυρίως αφηγηματική καθώς η συνήθης τάση του ποιητή είναι να περνά το μήνυμά του μέσα από την οπτική γωνία ενός αφηγητή που μας διηγείται την ιστορία του ή μια ιστορία. Τα ποιήματά του, επομένως, αποτελούν σύντομες διηγήσεις, όπου συναντάει κανείς μια υποτυπώδη πλοκή και αρκετά ενδιαφέρουσες ανατροπές. Τις ιστορίες του μάλιστα ο ποιητής της παρουσιάζει συνήθως υπό τη μορφή εικόνων ή κινηματογραφικών πλάνων, φροντίζοντας να μας καθοδηγεί κάθε φορά στη δημιουργία της κατάλληλης εικόνας, ώστε να δούμε το ξεδίπλωμα της ιστορίας όπως ο ίδιος το έχει πλάσει στη σκέψη του. Είναι ενδιαφέρον παράλληλα το γεγονός ότι ο Παυλόπουλος δεν επιδιώκει να μεταφέρει την ιστορία του με τη χρήση ενός αμιγώς λυρικού λεξιλογίου, απεναντίας προτιμά τις απλές καθημερινές λέξεις, δημιουργώντας έτσι μια αίσθηση οικειότητας στον αναγνώστη. Στα Αντικλείδια συναντάμε στίχους όπως: «κάτι βλέπουν, το μάτι τους αρπάζει κάτι», στους οποίους κυριαρχεί η καθημερινή φράση και το ύφος είναι περισσότερο πεζολογικό παρά ποιητικό. Σημασία, άλλωστε, για τον ποιητή έχει να περάσει το μήνυμά του και όχι να εντυπωσιάσει τον αναγνώστη με τη λεξιλογική του εμβρίθεια και τη δυνατότητά του να χειρίζεται τον ποιητικό λόγο. Ο Παυλόπουλος ανήκει στους ποιητές που δε νιώθουν την ανάγκη να μεγαλουργήσουν σε λυρικό επίπεδο, καθώς πιστεύουν ότι εκείνο που έχουν να μοιραστούν με τους αναγνώστες τους, σε επίπεδο περιεχομένου, είναι σαφώς σημαντικότερο. Για το λόγο αυτό η ιστορία του ποιήματος μας δίνεται με λιτό τρόπο, σχεδόν σαν να μας μιλά ο ποιητής και επικεντρώνεται περισσότερο στην ουσία του μεταφερόμενου μηνύματος.
Στο συγκεκριμένο ποίημα η ιστορία που μας παρουσιάζεται αναφέρεται στις προσπάθειες που γίνονται διαχρονικά από τους ποιητές να ανοίξουν την πόρτα της ποίησης για να μπορέσουν να εισέλθουν στον ποιητικό κόσμο που τόση μαγεία έχει να προσφέρει στους μυημένους. Οι προσπάθειες αυτές έχουν ξεκινήσει από τότε που υπάρχει ο κόσμος μα δεν είναι επιτυχείς καθώς η πόρτα της ποίησης είναι κλειστή.
Η ιστορία αυτή μας δίνεται από έναν αφηγητή που έχει συνολική εποπτεία τόσο του χώρου όσο και του χρόνου των προσπαθειών που έχουν γίνει και συνεχίζουν να γίνονται για να ανοιχτεί η πόρτα της ποίησης. Η γνώση του αφηγητή σχετικά με την αξία της ποίησης και τις τόσες προσπάθειες που γίνονται από τους ποιητές για να μπορέσουν να κατακτήσουν τα μυστικά της ποιητικής τέχνης, μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι το πρόσωπο που αφηγείται δεν μπορεί παρά να έχει ασχοληθεί σε μεγάλο βαθμό με την ποίηση και πιθανότατα να είναι και ο ίδιος ένας ποιητής. Ενδεικτικό, ως προς την άμεση σχέση του αφηγητή με την ποιητική δημιουργία, είναι το γεγονός ότι συμπεριλαμβάνει τον εαυτό του σε αυτούς που προσπαθούν να ανοίξουν την πόρτα της ποίησης: «Ίσως τα ποιήματα που γράφτηκαν / από τότε που υπάρχει ο κόσμος / είναι μια ατέλειωτη αρμαθιά αντικλείδια / για ν’ ανοίξουμε την πόρτα της Ποίησης.» Ο αφηγητής μιλώντας για τις διαχρονικές προσπάθειες των ποιητών δε λέει για να ανοίξουν την πόρτα της Ποίησης, αλλά επιλέγει να πει για να ανοίξουμε την πόρτα της Ποίησης, εντάσσοντας και τον εαυτό του σε αυτούς που επιχειρούν ή έστω ενδιαφέρονται πάρα πολύ για το άνοιγμα της σημαντικής αυτής πόρτας. Άλλωστε ο τρόπος με τον οποίο μιλά για τις αγωνιώδεις προσπάθειες των ποιητών να δημιουργήσουν το κατάλληλο αντικλείδι, αποκαλύπτει μια εναργέστερη εμπλοκή με την προσπάθεια αυτή και μια ιδιαίτερη γνώση της αφοσίωσης και της αποφασιστικότητας που χαρακτηρίζει όσους υπηρετούν την ποιητική τέχνη
Γιώργης Παυλόπουλος «Τα Αντικλείδια»
Στο ποίημα χρησιμοποιείται το σχήμα του κύκλου: ο πρώτος στίχος κλείνει και το ποίημα. Πώς συμβάλλει το σχήμα αυτό στη μετάδοση της βασικής ιδέας του ποιήματος;
Ο ποιητής ξεκινά με την παραδοχή ότι η ποίηση είναι μια πόρτα ανοιχτή, θέλοντας να δηλώσει τη διαρκή παρουσία της στη ζωή μας. Η ποίηση είναι πάντοτε στη διάθεσή μας είτε για να μας συγκινήσει μέσω της δημιουργίας κάποιου άλλου ανθρώπου είτε για να αποτελέσει το δικό μας μέσο έκφρασης. Βέβαια, όπως μας εξηγεί ο ποιητής, λίγοι είναι αυτοί που θα κοιτάξουν μέσα από την πόρτα της ποίησης και πραγματικά θα δουν τι έχει να τους προσφέρει. Όσοι όμως αντικρίσουν τα θέλγητρα της ποίησης θα συνειδητοποιήσουν ότι η πόρτα της ποίησης είναι κλειστή και δεν μπορεί να ανοίξει καθώς κανείς δε γνωρίζει που βρίσκεται το κλειδί. Όσοι πραγματικά νιώσουν τη δύναμη και την αξία της ποίησης, συνειδητοποιούν παράλληλα το πόσο δύσκολο είναι να κατακτήσει κανείς την τέχνη αυτή και παρόλο που πολλοί από αυτούς αφιερώνουν ολόκληρη τη ζωή τους στην προσπάθειά τους να δημιουργήσουν το ιδανικό ποίημα που θα αποτελέσει το αντικλείδι που θα τους επιτρέψει να εισέλθουν στον κόσμο της ποίησης, τελικά αντιλαμβάνονται ότι κάτι τέτοιο είναι αδύνατο.
Ο αρχικός στίχος του ποιήματος με το κάλεσμα της ανοιχτής πόρτας δίνει την ευκαιρία στους ανθρώπους να δουν τη μαγεία της ποίησης, ενώ το κλείσιμο της πόρτας στη συνέχεια τους ωθεί σε μια διαρκή προσπάθεια ποιητικής δημιουργίας ώστε να ανοίξουν εκ νέου τη μαγική αυτή πόρτα. Η διαπίστωση ότι κανείς δεν κατόρθωσε να φτιάξει το αντικλείδι που θα μπορούσε να ανοίξει την πόρτα, παρά τις προσπάθειες των ποιητών από την αρχή του κόσμου, οδηγεί σε μια ματαίωση του διαχρονικού αυτού δημιουργικού ταξιδιού και θέτει ένα τέλος που μοιάζει αμετάκλητο. Ο ποιητής όμως επανέρχεται στο τέλος του ποιήματος με το ίδιο κάλεσμα: «Μα η Ποίηση είναι μια πόρτα ανοιχτή.», για να δώσει το κέλευσμα μιας νέας αρχής. Η ποιητική δημιουργία είναι μια αέναη διαδικασία που δεν μπορεί να παύσει ή να ματαιωθεί, καθώς η ποίηση δεν είναι παρά το συνονθύλευμα όλων εκείνων των ποιητικών προσπαθειών που γίνονται ανά τα χρόνια από τους επίδοξους δημιουργούς.
Το σχήμα κύκλου επομένως λειτουργεί ως έναυσμα για την εκκίνηση ή τη συνέχιση της προσπάθειας, μιας και η ποίηση μπορεί να αποτελεί έναν δύσκολο ή σχεδόν απίθανο στόχο, αλλά αυτό δε σημαίνει ότι θα πρέπει οι ποιητές να εγκαταλείπουν τις προσπάθειές τους. Ο Παυλόπουλος άλλωστε αναφέρει: «Δεν μπορείς να εξηγήσεις πώς γίνεται ένα ποίημα. Ένα ποίημα προετοιμάζεται μέσα σου από τα παιδικά σου ακόμα χρόνια. Ένα άλλο προαισθάνεσαι να σε περιμένει στο στρίψιμο του δρόμου. Και πράγματι σε περιμένει. Ένα άλλο που δεν θα το γράψεις ποτέ, ξέρεις ότι θα το σκέφτεσαι ως την ώρα του θανάτου σου. Το ποίημα έρχεται και φεύγει, ξαναγυρίζει, ξαναφεύγει, ξαναγυρίζει. Μπορεί να περάσουν χρόνια ή μια ολόκληρη ζωή, παλεύοντας να πιάσεις τον ίσκιο ενός πουλιού». Για τον πραγματικό ποιητή η ενασχόληση με την ποίηση είναι μια διαδικασία χωρίς τέλος, που μπορεί να καταλήξει στη δημιουργία λίγων ή πολλών ποιημάτων, αλλά πάντοτε θα σημαδεύεται από την αδυναμία του ποιητή να φτάσει στην αποτύπωση εκείνου του ποιήματος που τον κατατρέχει για χρόνια και το οποίο θα αποτελούσε την ιδανική αποτύπωση των σκέψεών του. Η πόρτα της ποίησης είναι άλλωστε κλειστή.
Ετικέτες Ερωτήσεις ΚΕΕ Γιώργης Παυλόπουλος «Τα Αντικλείδια»
Γιώργης Παυλόπουλος «Τα Αντικλείδια»
Το ποίημα χαρακτηρίζεται από γλωσσική απλότητα και σαφήνεια, παρά το «φευγαλέο» νόημά του. Ποιοι εκφραστικοί τρόποι δημιουργούν αυτή την εντύπωση;
Ο Παυλόπουλος επιλέγει τη διαμόρφωση του ποιητικού του λόγου με τα πλέον σαφή και λιτά εκφραστικά μέσα. Η κυριαρχία των κύριων προτάσεων, η χρήση καθημερινών εκφράσεων και παράλληλα η σχεδόν πλήρης έλλειψη επιθέτων και σχημάτων λόγου προσφέρουν στην ποίηση του Παυλόπουλου μια εκπληκτική σαφήνεια. Ο αναγνώστης έρχεται σ’ επαφή μ’ ένα λόγο πολύ κοντά στην καθημερινή ομιλία που του επιτρέπει την άμεση πρόσληψη του μεταφερόμενου μηνύματος, παρά το γεγονός ότι στην πραγματικότητα η προσέγγιση του ποιητικού νοήματος προσκρούει στην αινιγματική παρουσίαση της ποίησης. Ο Παυλόπουλος συχνά στην ποίησή του αναδεικνύει τις αντιφάσεις που ενυπάρχουν ακόμη και σε έννοιες ή καταστάσεις που φαινομενικά δείχνουν ξεκάθαρες, ενώ παράλληλα αρέσκεται στην παρουσίαση δραματοποιημένων ιστοριών που καταλήγουν σε μια διλημματική ή και αινιγματική προσέγγιση.
Στα Αντικλείδια η πόρτα της ποίησης είναι ανοιχτή μα παράλληλα απροσπέλαστη καθώς στην πραγματικότητα δεν άνοιξε ποτέ. Ο βασικός προβληματισμός του ποιήματος, παρά το γεγονός ότι παρέχεται στον αναγνώστη με σαφή και λιτό τρόπο, παραμένει δυσεπίλυτος, καθώς πράγματι η πόρτα της ποίησης, δηλαδή η γνώση της ποιητικής τέχνης δεν είναι εύκολο να κατακτηθεί, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι η ποίηση δεν είναι πάντοτε διαθέσιμη ως μέσο έκφρασης για κάθε πιθανό ενδιαφερόμενο.
Γιώργης Παυλόπουλος «Τα Αντικλείδια»
Ποιοι είναι, κατά την άποψή σας, οι πολλοί που προσπερνούνε και ποιοι οι μερικοί που το μάτι τους κάτι αρπάζει (στ.2-3);
Η διάκριση που κάνει ο ποιητής ανάμεσα σε αυτούς που κοιτάζουν και αυτούς που πραγματικά βλέπουν, έχει να κάνει με την ιδιαίτερη φύση της ποιητικής τέχνης, η οποία απαιτεί από τον αναγνώστη μια αυξημένη ευαισθησία κι ένα ουσιαστικό ενδιαφέρον για να μπορέσει πραγματικά να εκτιμήσει όσα έχει να του προσφέρει μια τόσο εκλεπτυσμένη μορφή τέχνης. Η ποίηση δεν είναι προσιτή σε όλους υπό την έννοια ότι δεν είναι πάντοτε εύκολο σ’ έναν αμύητο αναγνώστη να κατανοήσει και να αισθανθεί πλήρως την ομορφιά του ποιητικού λόγου αλλά και τις πνευματικές ανησυχίες που επιχειρεί να εκφράσει ο ποιητής. Είναι άλλωστε σύνηθες για κάποιους ποιητές να διατυπώνουν κεκαλυμμένα τα μηνύματα του ποιητικού τους λόγου, γεγονός που δυσχεραίνει την κατανόηση του έργου τους και αποθαρρύνει τους αναγνώστες που δεν είναι διατεθειμένοι να αφιερώσουν χρόνο στην πρόσληψη της ποίησης. Επομένως, εκείνοι που προσπερνούν χωρίς να δουν κάτι είναι οι άνθρωποι που δεν εκτιμούν τη μαγεία της ποιητικής τέχνης, καθώς δεν έχουν τη διάθεση ή την δυνατότητα να ασχοληθούν σε βάθος με μια τέχνη που συχνά αντιστέκεται στην επιφανειακή προσέγγιση και δε χαρίζει εύκολα τα μυστικά της δώρα. Ενώ, οι μερικοί, οι λίγοι που νιώθουν τη δύναμη του ποιητικού λόγου είναι είτε οι αναγνώστες που αγαπούν την τέχνη αυτή είτε οι ίδιοι οι υπηρέτες της ποιητικής τέχνης, οι οποίοι είναι πρόθυμοι να αφιερώσουν τη ζωή τους σε μια προσπάθεια να κατακτήσουν τα μυστικά της τέχνης τους. Και είναι λίγοι εκείνοι που πραγματικά βλέπουν μέσα από την πόρτα της ποίησης, καθώς πρόκειται για μια τέχνη που απαιτεί πολύ χρόνο και πολλή προσπάθεια για να μπορέσει κάποιος να εξοικειωθεί με τις ιδιαίτερες εκφάνσεις της και να εκτιμήσει πλήρως την αξία της. Και είναι ακόμη λιγότεροι εκείνοι που θα επιλέξουν να την υπηρετήσουν ως δημιουργοί, καθώς είναι μια τέχνη που δύσκολα θα προσφέρει στο δημιουργό της την αίσθηση της επιτυχίας και της δικαίωσης, μιας και ο δρόμος που οδηγεί στην αλήθεια της είναι απαιτητικός και απρόσιτος.
Στο ποίημα αυτό κυριαρχούν οι κύριες προτάσεις. Ποια είναι η αισθητική τους λειτουργία;
Ο ποιητικός λόγος του Παυλόπουλου στα Αντικλείδια χαρακτηρίζεται από μια συνεχή εναλλαγή αυτοτελών νοημάτων που του προσδίδουν ένα γοργό ρυθμό αφήγησης. Η κυριαρχία των κύριων προτάσεων, επομένως, ενισχύει την προσπάθεια του ποιητή να διατυπώσει με σαφήνεια και απλότητα το μήνυμά του. Ο ποιητής δεν επιθυμεί να αποκρύψει τη σκέψη του ούτε να δυσκολέψει τον αναγνώστη μέσα από δυσνόητες κι ελλειπτικές διατυπώσεις, γι’ αυτό και επιλέγει την εκφραστική καθαρότητα που του προσφέρουν οι κύριες προτάσεις. Άλλωστε, η απλότητα του ποιητικού του λόγου δε σημαίνει παράλληλα και απλότητα στις σκέψεις που διατυπώνει κι αυτό είναι που κάνει τα ποιήματά του τόσο ενδιαφέροντα. Ο Παυλόπουλος δημιουργεί με λιτά εκφραστικά μέσα τα ποιητικά του αινίγματα που καλούν τον αναγνώστη σε μια καίρια πνευματική αναζήτηση απαντήσεων.
Οι κύριες προτάσεις με τη νοηματική τους σαφήνεια επιτρέπουν στον αναγνώστη να εισχωρήσει στο αφηγηματικό ξεδίπλωμα του ποιήματος και να εμπλακεί στην αναζήτηση του ποιητή. Δημιουργούν, παράλληλα, μια αίσθηση οικειότητας καθώς ο λόγος του ποιητή ακούγεται απλός και καθημερινός, χωρίς την ποιητικότητα εκείνη που κάποτε δυσχεραίνει την κατανόηση του νοήματος και αποθαρρύνει τους αναγνώστες.
Τετάρτη 21 Μαρτίου 2012
Δευτέρα 19 Μαρτίου 2012
online ΛΕΞΙΚΟ ΚΟΙΝΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ
http://www.greek-language.gr/greekLang/modern_greek/tools/lexica/triantafyllides/index.html
Κυριακή 18 Μαρτίου 2012
ΔΟΜΗΜΕΝΟ ΕΝΙΣΧΥΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ ΓΙΑ "ΕΠΙΤΑΦΙΟ" ΚΑΙ ΟΧΙ ΜΟΝΟ!
www.schools.ac.cy/eyliko/mesi/themata/archaia_ellinika/ypostirichtiko_yliko_c_lyk.html+%CE%B5%CF%80%CE%B9%CF%84%CE%B1%CF%86%CE%B9%CE%BF%CF%82+38&cd=5&hl=el&ct=clnk&gl=gr
Τρίτη 13 Μαρτίου 2012
5ΟΟ ΧΡΗΣΙΜΟΙ ΟΡΙΣΜΟΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚΘΕΣΗ
ΕΝΑ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝ ΓΛΩΣΣΑΡΙ ΜΕ ΣΥΝΟΠΤΙΚΟΥΣ ΟΡΙΣΜΟΥΣ ΓΙΑ ΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΗΣ ΕΚΦΡΑΣΗΣ-ΕΚΘΕΣΗΣ ΣΕ ΟΛΟ ΤΟ ΛΥΚΕΙΟ.
http://www.arisgiavris.gr/aris-giavris-download-pages.htm
http://www.arisgiavris.gr/aris-giavris-download-pages.htm
Κυριακή 11 Μαρτίου 2012
ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΥΣΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΠΙΤΑΦΙΟ , 34-45
ΘΟΥΚΥΔΙΔΗ, ΠΕΡΙΚΛΕΟΥΣ ΕΠΙΤΑΦΙΟΣ
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
ΚΕΦ.34
1.Ποια διαδικασία ταφής των νεκρών ακολουθούσαν οι Αθηναίοι; (πρόθεση oστών, προσφορά δώρων, εκφορά, απόθεση, πένθος-θρήνος, ενταφιασμός, εκφώνηση λόγου)
ΚΕΦ.35
1.Ποια άποψη παρουσιάζει ο Περικλής/ Θουκυδίδης για τους επιτάφιους λόγους και πώς επιχειρηματολογεί; Ποιες αντιθέσεις υπάρχουν στα λόγια του;(λόγοι-έργα/ εμοί-πολλοί/ εις ρήτωρ-αρεταί πολλών νεκρών/ ευνοϊκός-άπειρος)
Ποια βασική άποψη φαίνεται να έχει ο Θ. για το ρόλο των λόγων και των έργων; Ποιο είναι το αρχαίο ιδεώδες, από την εποχή του Ομήρου, απέναντι σ’αυτήν την αντίθεση; (ιδανικός ήρωας αυτός που συνδυάζει την ευδοκίμηση στους λόγους και στα έργα)
2.Γιατί, σύμφωνα με τον Περικλή, οι ακροατές δέχονται δύσκολα ως αλήθεια το «μετρίως ειπείν»;
( αναφερθείτε στις κατηγορίες των ακροατών)
3.Γιατί, σύμφωνα με το Θ./Π., στους επιτάφιους λόγους δε μπορεί να εξασφαλιστεί η αλήθεια; (αντίθεση λόγων –έργων, το αίτιο βρίσκεται όχι στον ομιλητή τόσο, όσο στους ακροατές)
4.Ποιες είναι οι διαφορές του συγκεκριμένου προοιμίου από τα προοίμια άλλων ρητορικών λόγων; (δεν υπάρχουν ρητορικές υπερβολές-οι προηγούμενοι ομιλητές υποστηρίζουν ότι ό,τι κι αν πουν είναι λίγο-διάκριση ακροατών) Πού αποσκοπεί αυτή η διαφοροποίηση;
5.Ποια επιχειρήματα αντλούν από το απόσπασμα οι υποστηρικτές της άποψης ότι στον Επιτάφιο λόγο μιλά όχι ο Περικλής του 431 π.Χ., αλλά ο Θουκυδίδης του 404 π.Χ.; (ότι αναφερόμενος στους «φθονερούς» Αθηναίους ο Θουκ. απευθύνεται στους νεότερους και μικρόψυχους –δύσπιστους Αθ. του 404 π.Χ., που αγνοούν τα πολεμικά γεγονότα) Ποια είναι τα αντεπιχειρήματα αυτής της άποψης; (άπειροι θα μπορούσαν να είναι και οι ηλικιωμένοι ή όσοι δεν πήραν μέρος στις αψιμαχίες που ήσαν ,τον πρώτο χρόνο, ασήμαντες)
ΚΕΦ.36
1. Για ποιο λόγο σ’ όλους τους επιταφίους τιμώνται οι πρόγονοι; (σελ.13)
2. Ποιες είναι οι τρεις γενιές στις οποίες αναφέρεται ο Περικλής; (1η:όσοι έζησαν απ’ τη μυθική εποχή ως το τέλος των Περσικών πολέμων/ 2η:πατέρες:όσοι έδρασαν από το 479π.Χ.έως το 446/45 π.Χ. / 3η:σύγχρονοι του Περικλή)
3. Για ποιούς δυο λόγους ο οι πρόγονοι είναι άξιοι επαίνου; (αυτοχθονία, παρέδωσαν ελεύθερη χώρα)
Για ποιους λόγους ο Θ. παρουσιάζει τον Περικλή να αποφεύγει να εκθέσει τα μυθικά άθλα της Αθήνας, απαράβατο κανόνα σε άλλους επιταφίους; (να μην αναλώσει χρόνο σε γνωστά γεγονότα, να τονώσει το ηθικό των Αθηναίων)
4. Ποια είναι η προσφορά των πατέρων, όπως την προσδιορίζει ο ρήτορας;
5. Γιατί το έργο των πατέρων κρίνεται ανώτερο από το έργο των προγόνων;
6. Γιατί ο ρήτορας εξαίρει περισσότερο τη συμβολή των συγχρόνων του;
7. Πώς αξιολογεί ο Περικλής τις τρεις γενιες στις οποίες αναφέρεται; Τι αξιέπαινο προσέφερε η καθε μια;
8.Ποια είναι η ιδιοτυπία του μέρους αυτού του Επιταφίου; (σελ.14-15)
9. Ποιος είναι ο στόχος («κεντρική ιδέα») της ομιλίας του Περικλή;
10. Πώς δικαιολογεί ο Περικλής (Θουκ.) τον τρόπο διάρθρωσης του έργου του;
11. Πώς διαφαίνεται μεσ’ απ’ το απόσπασμα ο στόχος του Περ. και η ιδιοτυπία όλου του έργου;
12.Το κεφάλαιο 36 χαρακτηρίζεται από πολλούς μελετητές ως δεύτερο προοίμιο. Να αναφέρετε τα σημεία του κειμένου που συνηγορούν υπέρ της ορθότητας αυτής της άποψης.
ΚΕΦ.37
1.Με ποιο τρόπο ο Περικλής εξαίρει το πολίτευμα;
Ποια στοιχεία στηρίζουν τον έπαινο του δημοκρατικού πολιτεύματος στο κεφ. 37; (πρωτοτυπία, πρότυπο στα άλλα κράτη, δημοκρατικότητα, τρεις βασικές αρχές, δεν υπάρχουν κοινωνικές προκαταλήψεις, ελευθερία)
2. Ποια είναι τα βασικά συστατικά (αρχές) της δημοκρατίας; ( ισηγορία, ισοπολιτεία, ισονομία, αξιοκρατία) Ποιο είναι το νόημα της φράσης «ουκ από μέρους… κεκώλυται»;
3. Ποια είναι τα επιχειρήματα που προβάλλει ο Περικλής για να υπογραμμίσει την ελευθερία που διέπει τις διαπροσωπικές σχέσεις των πολιτών της Αθήνας;
4. Πώς επεξηγείται η φράση –κλειδί «ελευθέρως πολιτεύομεν»; (συναδέλφωση, αλληλεγγύη, αλληλοκατανόηση, ούτε καν ψυχολογική πίεση, μέριμνα των αδικουμένων)
5. Η ελευθερία στην αρχαία Ελλάδα δεν συνεπάγεται αναρχία; («διά δέος», «ακροάσει»...κ.λ.π.)
6. Γιατί το κεφάλαιο 37 θεωρείται το σημαντικότερο του Επιταφίου; (προσδιορίζεται το πολίτευμα και οι σχέσεις των πολιτών μεταξύ τους) Είναι αντικειμενικός στην παρουσίαση της εικόνας της Αθήνας ο Περ./Θουκ.;
ΚΕΦ.38
[μεσολαβητικό ανάμεσα στο 37, πολιτεία και 39, πολεμική τέχνη]
1.Σε ποιους τομείς ο Περικλής εντοπίζει διαφορές ανάμεσα στο Σπαρτιατικό και Αθηναϊκό τρόπο ζωής;
2.Γιατί ο Θουκυδίδης κατηγορήθηκε για αθεϊα; (απ’αυτό το κεφ.)
3.Γιατί ο Περικλής δεν αναφέρθηκε στα δημόσια κτήρια, όπως θα ήταν φυσικό;
ΚΕΦ.39
(απερίφραστη αντιπαράθεση Αθήνας- Σπάρτης)
1.Ποια ήταν η εικόνα της στρατιωτικής ζωής στη Σπάρτη; Πώς την παρουσιάζει οΠερικλής; (δηλ., ποιες πτυχές τονίζει και με ποιο σκοπό;)
2.Τι εξυπηρετούσε ο θεσμός της ξενηλασίας; Ποια διάσταση δίνει ο Περικλής;
3.Πού εντοπίζεται η ανωτερότητα των Αθηναίων όσο αφορά τη στρατιωτική εκπαίδευση; («εύψυχον»: πληρότητα ζωής-γενναίο φρόνημα κ.λ.π.)
4.Ποιες αντιθέσεις συνιστούν την αντιπαράθεση των δύο πόλεων;
ΑΘΗΝΑ
κοινήν
εύψυχον
ανειμένως διαιτώμενοι
εν τη αλλοτρία
μεθ’απάντων
ραθυμία
ανδρεία τρόπων
ασφάλεια
εμπιστοσύνη
ψυχική δύναμη
πληρότητα ζωής
χαρά ζωής
ισορροπία σώματος-πνεύματος
ΣΠΑΡΤΗ
απείργουσιν
απάται, ξενηλασίαι,
παρασκευαί
επιπόνω ασκήσει
περί των οικείων
αυτοί
πόνων μελέτη
ανδρεία νόμων
ανασφάλεια
καχυποψία-φόβος
σκληρή άσκηση
ισόβια προετοιμασία για πόλεμο
5.Σχολιάστε το «τεκμήριον» που παραθέτει ο Θουκυδίδης. (αλαζονικός ισχυρισμός- ρητορική υπερβολή- μετριάζεται από τα «πλείω»)
6. Ποια πλεονεκτήματα παρουσιάζονται να έχουν οι Αθηναίοι από τον τρόπο ζωής τους;
7. Γιατί ο ρήτορας διακινδυνεύει την αξιοπιστία των λόγων του επιχειρώντας σύγκριση Αθηναίων και Σπαρτιατών στο στρατιωτικό τομέα; (στόχος του να καλλιεργήσει την ελπίδα, να κρατήσει ψηλά το φρόνημα)
ΚΕΦ.40
1. Ποια βασικά στοιχεία του τρόπου ζωής των Αθηναίων επισημαίνει ο Θουκυδίδης στο κεφ. αυτό; (1.η αγάπη του ωραίου και της φιλοσοφίας δε φτάνει στα άκρα/ 2.ο πλούτος δεν είναι αυτοσκοπός-η φτώχεια δεν είναι ντροπή/ 3.χρέος του πολίτη η ενασχόληση με τα κοινά/ 4.θάρρος+γνώση-ιδανική ισορροπία/ 5.οι Αθ. ευεργετούν-δεν ευεργετούνται/ 5.ανιδιοτέλεια και όχι συμφέρον –γενικά: οι Αθηναίοι συνδυάζουν αρμονικά αντινομικά στοιχεία σε μια ιδανική σύνθεση)
2. Ποια αξία είχε η αισθητική απόλαυση, η ομορφιά , η πνευματική καλλιέργεια, οι θεωρητικές απασχολήσεις στην αρχαία Αθήνα και ποια στη Σπάρτη;
3. Να επισημάνετε τα χαρακτηριστικά του Αθηναίου πολίτη σε σύγκριση με αυτά του μη Αθηναίου, όπως προκύπτουν από τις αντιθέσεις που περιέχονται στο απόσπασμα.
4. Να εντοπιστούν οι αντιθέσεις και τα χιαστά σχήματα.
5. Χαρακτηριστικά γνωρίσματα της δημοκρατίας, όπως προκύπτουν από το κεφάλαιο (ενδιαφέρον για τα κοινά-πολιτική ενεργοποίηση, συμμετοχή όλων, διάλογος ). Ποια είναι τα αντίστοιχα χαρακτηριστικά του Σπαρτιάτη πολίτη;
6. Ποια είναι η άποψη που επικρατούσε στην αρχαία Αθήνα για τον «απολιτικό» άνθρωπο;
7. Να αναφέρετε τους λόγους που καθιστούν απαραίτητη τη συμμετοχή του πολίτη στις δημόσιες υποθέσεις.
8. Να συγκρίνετε τη στάση του Αθηναίου και του Σπαρτιάτη πολίτη απέναντι στις δημόσιες υποθέσεις.
9. Πώς περιγράφει ο Περικλής τις δημοκρατικές διαδικασίες με τις οποίες οι Αθηναίοι έπαιρναν τις αποφάσεις;
10. Αναπτύξτε την άποψη «μόνοι γαρ...νομίζομεν» (από την εποχή του Σόλωνα όποιος προτιμούσε την «απραγμοσύνην», έχανε τα πολιτικά του δικαιώματα: «άτιμον είναι τον εν στάσει μηδετέρας μερίδος γενόμενον», Πλουτάρχου, Σόλων 20)
11..Αναλύστε τη φράση: «ου τους λόγους τοις έργοις...ελθειν»
12. Πώς ορίζεται η ανδρεία; (βλ. και Αριστοτελική «μεσότης» θράσος, δειλία)
(στοιχεία από το απόσπασμα: «διαφερόντως...» )
13. Ποιο νόημα δίνει ο Θ. στην έννοια της ευεργεσίας; Πόσο αντικειμενικός είναι και ποιο μήνυμα προσπαθεί να περάσει στην ψυχή των ακροατών του;
ΚΕΦ.41
(ακτινοβολία πολιτισμού της Αθήνας-πανελλήνιος πολιτιστικός και πνευματικός ρόλος)
1. Σχολιάστε την άποψη ότι η Αθήνα είναι «παίδευσις της Ελλάδος».
2. Πώς παρουσιάζεται ο Αθηναίος πολίτης σ’αυτό το κεφάλαιο; (ακέραιος, αυτάρκης, πολύπλευρος, άνθρωπος της πράξης κ.α.)
3. Ποιο επιχείρημα προβάλλει ο Περικλής, για να πείσει ότι ο έπαινος της Αθήνας δεν είναι υπερβολικός;
4. Πώς παρουσιάζει ο Περικλής το εγκώμιο της Αθήνας; Πώς κρίνετε την αξιολόγηση της Αθηναϊκής δύναμης; (διθυραμβική υπερβολή-τίποτα δε μπορεί να δικαιολογήσει την αξίωση να εξουσιάζει τους άλλους ιμπεριαλιστικές τάσεις/υπαινιγμός στη Σπάρτη ότι είναι κατώτερη απ’τη φήμη της)
5. Ο ισχυρισμός του Περικλή ότι οι υπήκοοι της Αθηναϊκής ηγεμονίας δεν παραπονούνταν επιβεβαιώνεται από τα ιστορικά γεγονότα;
6. Ποιες αντιρρήσεις μπορεί να προκαλέσουν τα λόγια του Περικλή; (κατηγορία προς Αθηναίους για ιμπεριαλιστική-επεκτατική πολιτική). Ποιος ο στόχος του ρήτορα;
7. Ποιος είναι ο ρόλος των ποιητών και των ιστοριογράφων απέναντι στα ιστορικά γεγονότα;
8. Πώς διαχωρίζει ο Θ. τη θέση του από τον Όμηρο, τους ιστορικούς και τους ποιητές;
9. Πώς αντιμετωπίζει ο Θ. το πρόβλημα της ιστορικής αντικειμενικότητας και πώς το σχετίζει με το εγκώμιο της Αθήνας; (αναφερθείτε και στις αντιθέσεις: έπεσι-έργων, το αυτίκα-αίδια κ.λ.π.)
10. Να επισημάνετε το σημείο όπου ο Περικλής κάνει λόγο για τις αποτυχίες της Αθήνας και να το σχολιάσετε
11. Ποιες υπερβολές μπορούμε να επισημάνουμε σε όσα αναφέρει ο ρήτορας στο κεφ. 41;
12. Πώς συμβάλλει η φραστική διατύπωση στο διθυραμβικό τόνο του Θουκ.; (άρση και θέση, αντιθέσεις, ισοσυλλαβία, παρονομασία)
12. Ποιο μέρος του κεφ. προεξαγγέλλει το δεύτερο (παραινετικό) μέρος;
ΚΕΦ.42
(μεταβατικό κεφ. στο δεύτερο μέρος: το εγκώμιο της Αθήνας είναι και εγκώμιο των νεκρών)
1. Πώς δικαιολογεί ο Περικλής την καινοτομία του ως προς τη δομή του επιταφίου;
2. Ποια καινούρια αντίληψη επαίνου των νεκρών εισάγει ο Θ.; (στον πόλεμο διακυβεύονται ιδανικά και αξίες για τα οποία θυσιάζονται οι νεκροί)
3. Σε ποιες κατηγορίες διαχωρίζει ο Θ. τους νεκρούς; («δοκεί …καταστροφή»)
4. Πώς αντιμετωπίζει ο ρήτορας τους « ταλλα χείρονας»; Ποια αξία τονίζει έμμεσα;
5. Ποια στάση κρατά ο Αθηναίος πολίτης , σύμφωνα με τον Περ./Θουκ., απέναντι στον πλούτο; (βλ. και κεφ.40) Πώς θα μπορούσε ο πλούτος ή η φτώχεια ν’αποτελέσουν ανασταλτικό παράγοντα;
6. Μπροστά σε ποιο δραματικό δίλημμα βρέθηκαν οι προκείμενοι νεκροί; (να θυσιαστούν ή να τραπούν σε φυγή) Αναφερθείτε στις αντιθέσεις του αποσπάσματος
7. Στο κεφ. αυτό η αυτοθυσία παρουσιάζεται ως η ύψιστη αρετή του ανθρώπου.Πιστεύετε ότι η αρετή αυτή έχει την ίδια θέση στην ιεράρχηση των αξιών από τον σύγχρονο άνθρωπο;
8. Πώς αποδεικνύεται, σε όλο το κεφάλαιο, το ήθος των προκείμενων νεκρών;
ΚΕΦ.43
1. Ποια ηθική υποχρέωση έχουν οι ζωντανοί απέναντι στους νεκρούς;
2. Ποια διάσταση δίνει ο Περικλής στη σχέση που πρέπει να έχει ο Αθ. Πολίτης με την πόλη;
3. Πώς κλιμακώνονται νοηματικά οι ιδιότητες των προκείμενων νεκρών;
4. Σχολιάστε την αναφορά στους πεσόντες νεκρούς και τη συσχέτιση του μέρους αυτού με το παραινετικό περιεχόμενο του κεφαλαίου.
5. Ποια είναι η ύψιστη ανταμοιβή των νεκρών;
6. Πώς παρουσιάζεται η φήμη για τον αγώνα και τη θυσία;
7. Πώς συνδέει ο Περικλής την έννοια της ευτυχίας με τη γενναιότητα;
8. Ποια αντίληψη για τους πλούσιους προβάλλει ο Περικλής και με ποια σκοπιμότητα;
ΚΕΦ.44
1. Ποια επιχειρήματα χρησιμοποιεί ο Π. για ν’αποσπάσει τους γονείς των νεκρών από τον πόνο τους;
2. Πώς τεκμηριώνει ο Π. την άποψη ότι η παιδοποιία συμφέρει και την πόλη; Πώς κρίνετε την άποψη αυτή;
3. Ποια (αρχαία) αντίληψη για την ευτυχία βρίσκουμε στο απόσπασμα;
4. Ποιες αξίες προβάλλει ο Περικλής στο απόσπασμα προκειμένου να παρηγορήσει τους γονείς των νεκρών;
ΚΕΦ.45
1.Ποιο κοινωνικό θέμα αγγίζει ο Π. με όσα απευθύνει προς τις χήρες;
2. Σε ποιο ιδανικό πρέπει ν’ αποβλέπουν οι γυναίκες, σύμφωνα με τον Περικλή; Πώς κρίνετε αυτήν την αντίληψη ;
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
ΚΕΦ.34
1.Ποια διαδικασία ταφής των νεκρών ακολουθούσαν οι Αθηναίοι; (πρόθεση oστών, προσφορά δώρων, εκφορά, απόθεση, πένθος-θρήνος, ενταφιασμός, εκφώνηση λόγου)
ΚΕΦ.35
1.Ποια άποψη παρουσιάζει ο Περικλής/ Θουκυδίδης για τους επιτάφιους λόγους και πώς επιχειρηματολογεί; Ποιες αντιθέσεις υπάρχουν στα λόγια του;(λόγοι-έργα/ εμοί-πολλοί/ εις ρήτωρ-αρεταί πολλών νεκρών/ ευνοϊκός-άπειρος)
Ποια βασική άποψη φαίνεται να έχει ο Θ. για το ρόλο των λόγων και των έργων; Ποιο είναι το αρχαίο ιδεώδες, από την εποχή του Ομήρου, απέναντι σ’αυτήν την αντίθεση; (ιδανικός ήρωας αυτός που συνδυάζει την ευδοκίμηση στους λόγους και στα έργα)
2.Γιατί, σύμφωνα με τον Περικλή, οι ακροατές δέχονται δύσκολα ως αλήθεια το «μετρίως ειπείν»;
( αναφερθείτε στις κατηγορίες των ακροατών)
3.Γιατί, σύμφωνα με το Θ./Π., στους επιτάφιους λόγους δε μπορεί να εξασφαλιστεί η αλήθεια; (αντίθεση λόγων –έργων, το αίτιο βρίσκεται όχι στον ομιλητή τόσο, όσο στους ακροατές)
4.Ποιες είναι οι διαφορές του συγκεκριμένου προοιμίου από τα προοίμια άλλων ρητορικών λόγων; (δεν υπάρχουν ρητορικές υπερβολές-οι προηγούμενοι ομιλητές υποστηρίζουν ότι ό,τι κι αν πουν είναι λίγο-διάκριση ακροατών) Πού αποσκοπεί αυτή η διαφοροποίηση;
5.Ποια επιχειρήματα αντλούν από το απόσπασμα οι υποστηρικτές της άποψης ότι στον Επιτάφιο λόγο μιλά όχι ο Περικλής του 431 π.Χ., αλλά ο Θουκυδίδης του 404 π.Χ.; (ότι αναφερόμενος στους «φθονερούς» Αθηναίους ο Θουκ. απευθύνεται στους νεότερους και μικρόψυχους –δύσπιστους Αθ. του 404 π.Χ., που αγνοούν τα πολεμικά γεγονότα) Ποια είναι τα αντεπιχειρήματα αυτής της άποψης; (άπειροι θα μπορούσαν να είναι και οι ηλικιωμένοι ή όσοι δεν πήραν μέρος στις αψιμαχίες που ήσαν ,τον πρώτο χρόνο, ασήμαντες)
ΚΕΦ.36
1. Για ποιο λόγο σ’ όλους τους επιταφίους τιμώνται οι πρόγονοι; (σελ.13)
2. Ποιες είναι οι τρεις γενιές στις οποίες αναφέρεται ο Περικλής; (1η:όσοι έζησαν απ’ τη μυθική εποχή ως το τέλος των Περσικών πολέμων/ 2η:πατέρες:όσοι έδρασαν από το 479π.Χ.έως το 446/45 π.Χ. / 3η:σύγχρονοι του Περικλή)
3. Για ποιούς δυο λόγους ο οι πρόγονοι είναι άξιοι επαίνου; (αυτοχθονία, παρέδωσαν ελεύθερη χώρα)
Για ποιους λόγους ο Θ. παρουσιάζει τον Περικλή να αποφεύγει να εκθέσει τα μυθικά άθλα της Αθήνας, απαράβατο κανόνα σε άλλους επιταφίους; (να μην αναλώσει χρόνο σε γνωστά γεγονότα, να τονώσει το ηθικό των Αθηναίων)
4. Ποια είναι η προσφορά των πατέρων, όπως την προσδιορίζει ο ρήτορας;
5. Γιατί το έργο των πατέρων κρίνεται ανώτερο από το έργο των προγόνων;
6. Γιατί ο ρήτορας εξαίρει περισσότερο τη συμβολή των συγχρόνων του;
7. Πώς αξιολογεί ο Περικλής τις τρεις γενιες στις οποίες αναφέρεται; Τι αξιέπαινο προσέφερε η καθε μια;
8.Ποια είναι η ιδιοτυπία του μέρους αυτού του Επιταφίου; (σελ.14-15)
9. Ποιος είναι ο στόχος («κεντρική ιδέα») της ομιλίας του Περικλή;
10. Πώς δικαιολογεί ο Περικλής (Θουκ.) τον τρόπο διάρθρωσης του έργου του;
11. Πώς διαφαίνεται μεσ’ απ’ το απόσπασμα ο στόχος του Περ. και η ιδιοτυπία όλου του έργου;
12.Το κεφάλαιο 36 χαρακτηρίζεται από πολλούς μελετητές ως δεύτερο προοίμιο. Να αναφέρετε τα σημεία του κειμένου που συνηγορούν υπέρ της ορθότητας αυτής της άποψης.
ΚΕΦ.37
1.Με ποιο τρόπο ο Περικλής εξαίρει το πολίτευμα;
Ποια στοιχεία στηρίζουν τον έπαινο του δημοκρατικού πολιτεύματος στο κεφ. 37; (πρωτοτυπία, πρότυπο στα άλλα κράτη, δημοκρατικότητα, τρεις βασικές αρχές, δεν υπάρχουν κοινωνικές προκαταλήψεις, ελευθερία)
2. Ποια είναι τα βασικά συστατικά (αρχές) της δημοκρατίας; ( ισηγορία, ισοπολιτεία, ισονομία, αξιοκρατία) Ποιο είναι το νόημα της φράσης «ουκ από μέρους… κεκώλυται»;
3. Ποια είναι τα επιχειρήματα που προβάλλει ο Περικλής για να υπογραμμίσει την ελευθερία που διέπει τις διαπροσωπικές σχέσεις των πολιτών της Αθήνας;
4. Πώς επεξηγείται η φράση –κλειδί «ελευθέρως πολιτεύομεν»; (συναδέλφωση, αλληλεγγύη, αλληλοκατανόηση, ούτε καν ψυχολογική πίεση, μέριμνα των αδικουμένων)
5. Η ελευθερία στην αρχαία Ελλάδα δεν συνεπάγεται αναρχία; («διά δέος», «ακροάσει»...κ.λ.π.)
6. Γιατί το κεφάλαιο 37 θεωρείται το σημαντικότερο του Επιταφίου; (προσδιορίζεται το πολίτευμα και οι σχέσεις των πολιτών μεταξύ τους) Είναι αντικειμενικός στην παρουσίαση της εικόνας της Αθήνας ο Περ./Θουκ.;
ΚΕΦ.38
[μεσολαβητικό ανάμεσα στο 37, πολιτεία και 39, πολεμική τέχνη]
1.Σε ποιους τομείς ο Περικλής εντοπίζει διαφορές ανάμεσα στο Σπαρτιατικό και Αθηναϊκό τρόπο ζωής;
2.Γιατί ο Θουκυδίδης κατηγορήθηκε για αθεϊα; (απ’αυτό το κεφ.)
3.Γιατί ο Περικλής δεν αναφέρθηκε στα δημόσια κτήρια, όπως θα ήταν φυσικό;
ΚΕΦ.39
(απερίφραστη αντιπαράθεση Αθήνας- Σπάρτης)
1.Ποια ήταν η εικόνα της στρατιωτικής ζωής στη Σπάρτη; Πώς την παρουσιάζει οΠερικλής; (δηλ., ποιες πτυχές τονίζει και με ποιο σκοπό;)
2.Τι εξυπηρετούσε ο θεσμός της ξενηλασίας; Ποια διάσταση δίνει ο Περικλής;
3.Πού εντοπίζεται η ανωτερότητα των Αθηναίων όσο αφορά τη στρατιωτική εκπαίδευση; («εύψυχον»: πληρότητα ζωής-γενναίο φρόνημα κ.λ.π.)
4.Ποιες αντιθέσεις συνιστούν την αντιπαράθεση των δύο πόλεων;
ΑΘΗΝΑ
κοινήν
εύψυχον
ανειμένως διαιτώμενοι
εν τη αλλοτρία
μεθ’απάντων
ραθυμία
ανδρεία τρόπων
ασφάλεια
εμπιστοσύνη
ψυχική δύναμη
πληρότητα ζωής
χαρά ζωής
ισορροπία σώματος-πνεύματος
ΣΠΑΡΤΗ
απείργουσιν
απάται, ξενηλασίαι,
παρασκευαί
επιπόνω ασκήσει
περί των οικείων
αυτοί
πόνων μελέτη
ανδρεία νόμων
ανασφάλεια
καχυποψία-φόβος
σκληρή άσκηση
ισόβια προετοιμασία για πόλεμο
5.Σχολιάστε το «τεκμήριον» που παραθέτει ο Θουκυδίδης. (αλαζονικός ισχυρισμός- ρητορική υπερβολή- μετριάζεται από τα «πλείω»)
6. Ποια πλεονεκτήματα παρουσιάζονται να έχουν οι Αθηναίοι από τον τρόπο ζωής τους;
7. Γιατί ο ρήτορας διακινδυνεύει την αξιοπιστία των λόγων του επιχειρώντας σύγκριση Αθηναίων και Σπαρτιατών στο στρατιωτικό τομέα; (στόχος του να καλλιεργήσει την ελπίδα, να κρατήσει ψηλά το φρόνημα)
ΚΕΦ.40
1. Ποια βασικά στοιχεία του τρόπου ζωής των Αθηναίων επισημαίνει ο Θουκυδίδης στο κεφ. αυτό; (1.η αγάπη του ωραίου και της φιλοσοφίας δε φτάνει στα άκρα/ 2.ο πλούτος δεν είναι αυτοσκοπός-η φτώχεια δεν είναι ντροπή/ 3.χρέος του πολίτη η ενασχόληση με τα κοινά/ 4.θάρρος+γνώση-ιδανική ισορροπία/ 5.οι Αθ. ευεργετούν-δεν ευεργετούνται/ 5.ανιδιοτέλεια και όχι συμφέρον –γενικά: οι Αθηναίοι συνδυάζουν αρμονικά αντινομικά στοιχεία σε μια ιδανική σύνθεση)
2. Ποια αξία είχε η αισθητική απόλαυση, η ομορφιά , η πνευματική καλλιέργεια, οι θεωρητικές απασχολήσεις στην αρχαία Αθήνα και ποια στη Σπάρτη;
3. Να επισημάνετε τα χαρακτηριστικά του Αθηναίου πολίτη σε σύγκριση με αυτά του μη Αθηναίου, όπως προκύπτουν από τις αντιθέσεις που περιέχονται στο απόσπασμα.
4. Να εντοπιστούν οι αντιθέσεις και τα χιαστά σχήματα.
5. Χαρακτηριστικά γνωρίσματα της δημοκρατίας, όπως προκύπτουν από το κεφάλαιο (ενδιαφέρον για τα κοινά-πολιτική ενεργοποίηση, συμμετοχή όλων, διάλογος ). Ποια είναι τα αντίστοιχα χαρακτηριστικά του Σπαρτιάτη πολίτη;
6. Ποια είναι η άποψη που επικρατούσε στην αρχαία Αθήνα για τον «απολιτικό» άνθρωπο;
7. Να αναφέρετε τους λόγους που καθιστούν απαραίτητη τη συμμετοχή του πολίτη στις δημόσιες υποθέσεις.
8. Να συγκρίνετε τη στάση του Αθηναίου και του Σπαρτιάτη πολίτη απέναντι στις δημόσιες υποθέσεις.
9. Πώς περιγράφει ο Περικλής τις δημοκρατικές διαδικασίες με τις οποίες οι Αθηναίοι έπαιρναν τις αποφάσεις;
10. Αναπτύξτε την άποψη «μόνοι γαρ...νομίζομεν» (από την εποχή του Σόλωνα όποιος προτιμούσε την «απραγμοσύνην», έχανε τα πολιτικά του δικαιώματα: «άτιμον είναι τον εν στάσει μηδετέρας μερίδος γενόμενον», Πλουτάρχου, Σόλων 20)
11..Αναλύστε τη φράση: «ου τους λόγους τοις έργοις...ελθειν»
12. Πώς ορίζεται η ανδρεία; (βλ. και Αριστοτελική «μεσότης» θράσος, δειλία)
(στοιχεία από το απόσπασμα: «διαφερόντως...» )
13. Ποιο νόημα δίνει ο Θ. στην έννοια της ευεργεσίας; Πόσο αντικειμενικός είναι και ποιο μήνυμα προσπαθεί να περάσει στην ψυχή των ακροατών του;
ΚΕΦ.41
(ακτινοβολία πολιτισμού της Αθήνας-πανελλήνιος πολιτιστικός και πνευματικός ρόλος)
1. Σχολιάστε την άποψη ότι η Αθήνα είναι «παίδευσις της Ελλάδος».
2. Πώς παρουσιάζεται ο Αθηναίος πολίτης σ’αυτό το κεφάλαιο; (ακέραιος, αυτάρκης, πολύπλευρος, άνθρωπος της πράξης κ.α.)
3. Ποιο επιχείρημα προβάλλει ο Περικλής, για να πείσει ότι ο έπαινος της Αθήνας δεν είναι υπερβολικός;
4. Πώς παρουσιάζει ο Περικλής το εγκώμιο της Αθήνας; Πώς κρίνετε την αξιολόγηση της Αθηναϊκής δύναμης; (διθυραμβική υπερβολή-τίποτα δε μπορεί να δικαιολογήσει την αξίωση να εξουσιάζει τους άλλους ιμπεριαλιστικές τάσεις/υπαινιγμός στη Σπάρτη ότι είναι κατώτερη απ’τη φήμη της)
5. Ο ισχυρισμός του Περικλή ότι οι υπήκοοι της Αθηναϊκής ηγεμονίας δεν παραπονούνταν επιβεβαιώνεται από τα ιστορικά γεγονότα;
6. Ποιες αντιρρήσεις μπορεί να προκαλέσουν τα λόγια του Περικλή; (κατηγορία προς Αθηναίους για ιμπεριαλιστική-επεκτατική πολιτική). Ποιος ο στόχος του ρήτορα;
7. Ποιος είναι ο ρόλος των ποιητών και των ιστοριογράφων απέναντι στα ιστορικά γεγονότα;
8. Πώς διαχωρίζει ο Θ. τη θέση του από τον Όμηρο, τους ιστορικούς και τους ποιητές;
9. Πώς αντιμετωπίζει ο Θ. το πρόβλημα της ιστορικής αντικειμενικότητας και πώς το σχετίζει με το εγκώμιο της Αθήνας; (αναφερθείτε και στις αντιθέσεις: έπεσι-έργων, το αυτίκα-αίδια κ.λ.π.)
10. Να επισημάνετε το σημείο όπου ο Περικλής κάνει λόγο για τις αποτυχίες της Αθήνας και να το σχολιάσετε
11. Ποιες υπερβολές μπορούμε να επισημάνουμε σε όσα αναφέρει ο ρήτορας στο κεφ. 41;
12. Πώς συμβάλλει η φραστική διατύπωση στο διθυραμβικό τόνο του Θουκ.; (άρση και θέση, αντιθέσεις, ισοσυλλαβία, παρονομασία)
12. Ποιο μέρος του κεφ. προεξαγγέλλει το δεύτερο (παραινετικό) μέρος;
ΚΕΦ.42
(μεταβατικό κεφ. στο δεύτερο μέρος: το εγκώμιο της Αθήνας είναι και εγκώμιο των νεκρών)
1. Πώς δικαιολογεί ο Περικλής την καινοτομία του ως προς τη δομή του επιταφίου;
2. Ποια καινούρια αντίληψη επαίνου των νεκρών εισάγει ο Θ.; (στον πόλεμο διακυβεύονται ιδανικά και αξίες για τα οποία θυσιάζονται οι νεκροί)
3. Σε ποιες κατηγορίες διαχωρίζει ο Θ. τους νεκρούς; («δοκεί …καταστροφή»)
4. Πώς αντιμετωπίζει ο ρήτορας τους « ταλλα χείρονας»; Ποια αξία τονίζει έμμεσα;
5. Ποια στάση κρατά ο Αθηναίος πολίτης , σύμφωνα με τον Περ./Θουκ., απέναντι στον πλούτο; (βλ. και κεφ.40) Πώς θα μπορούσε ο πλούτος ή η φτώχεια ν’αποτελέσουν ανασταλτικό παράγοντα;
6. Μπροστά σε ποιο δραματικό δίλημμα βρέθηκαν οι προκείμενοι νεκροί; (να θυσιαστούν ή να τραπούν σε φυγή) Αναφερθείτε στις αντιθέσεις του αποσπάσματος
7. Στο κεφ. αυτό η αυτοθυσία παρουσιάζεται ως η ύψιστη αρετή του ανθρώπου.Πιστεύετε ότι η αρετή αυτή έχει την ίδια θέση στην ιεράρχηση των αξιών από τον σύγχρονο άνθρωπο;
8. Πώς αποδεικνύεται, σε όλο το κεφάλαιο, το ήθος των προκείμενων νεκρών;
ΚΕΦ.43
1. Ποια ηθική υποχρέωση έχουν οι ζωντανοί απέναντι στους νεκρούς;
2. Ποια διάσταση δίνει ο Περικλής στη σχέση που πρέπει να έχει ο Αθ. Πολίτης με την πόλη;
3. Πώς κλιμακώνονται νοηματικά οι ιδιότητες των προκείμενων νεκρών;
4. Σχολιάστε την αναφορά στους πεσόντες νεκρούς και τη συσχέτιση του μέρους αυτού με το παραινετικό περιεχόμενο του κεφαλαίου.
5. Ποια είναι η ύψιστη ανταμοιβή των νεκρών;
6. Πώς παρουσιάζεται η φήμη για τον αγώνα και τη θυσία;
7. Πώς συνδέει ο Περικλής την έννοια της ευτυχίας με τη γενναιότητα;
8. Ποια αντίληψη για τους πλούσιους προβάλλει ο Περικλής και με ποια σκοπιμότητα;
ΚΕΦ.44
1. Ποια επιχειρήματα χρησιμοποιεί ο Π. για ν’αποσπάσει τους γονείς των νεκρών από τον πόνο τους;
2. Πώς τεκμηριώνει ο Π. την άποψη ότι η παιδοποιία συμφέρει και την πόλη; Πώς κρίνετε την άποψη αυτή;
3. Ποια (αρχαία) αντίληψη για την ευτυχία βρίσκουμε στο απόσπασμα;
4. Ποιες αξίες προβάλλει ο Περικλής στο απόσπασμα προκειμένου να παρηγορήσει τους γονείς των νεκρών;
ΚΕΦ.45
1.Ποιο κοινωνικό θέμα αγγίζει ο Π. με όσα απευθύνει προς τις χήρες;
2. Σε ποιο ιδανικό πρέπει ν’ αποβλέπουν οι γυναίκες, σύμφωνα με τον Περικλή; Πώς κρίνετε αυτήν την αντίληψη ;
Παρασκευή 9 Μαρτίου 2012
Πέμπτη 1 Μαρτίου 2012
ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ-ΚΕΙΜΕΝΙΚΑ ΕΙΔΗ/ ΒΑΤΟ ΚΑΙ ΚΑΤΑΝΟΗΤΟ ΦΥΛΛΑΔΙO
http://www.kessaris.edu.gr/images/stories/Mathimata/lykeio/B/B_lykio_ekthesi/Ekthesi_theoria/ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΟ%20ΠΛΑΙΣΙΟ.pdf
ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΑ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑΤΑ Γ΄ΛΥΚΕΙΟΥ ΣΕ "ΣΟΣ" ΘΕΜΑΤΑ
http://spoudasterion.pblogs.gr/tags/ekthesi-lykeioy-gr.html
Τρίτη 28 Φεβρουαρίου 2012
KAΘΗΓΗΤΙΚΟ BLOG ΓΙΑ ΠΟΛΥΔΟΥΡΗ ΚΑΙ ΟΧΙ ΜΟΝΟ
http://logotexniakatefthinsis.blogspot.com/2010/01/blog-post_10.html
ΔΕΙΤΕ ΘΕΜΑΤΑ ΠΑΛΑΙΩΝ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΩΝ ΣΤΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ
http://1lykkaisar.wikispaces.com/%CE%9B%CE%BF%CE%B3%CE%BF%CF%84%CE%B5%CF%87%CE%BD%CE%AF%CE%B1+%CE%93%CE%84+%CE%98%CE%95%CE%9C%CE%91%CE%A4%CE%91+%CE%A0%CE%91%CE%9D%CE%95%CE%9B%CE%9B%CE%91%CE%94%CE%99%CE%9A%CE%A9%CE%9D+%CE%95%CE%9E%CE%95%CE%A4%CE%91%CE%A3%CE%95%CE%A9%CE%9D
ΙΣΤΟΤΟΠΟΣ ΜΕ ΠΟΙΚΙΛΕΣ ΔΙΕΥΘΥΝΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ
http://www.angelfire.com/ab3/GIANNNO/edu/subject/literature.htm
ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ POWERPOINT ΠΟΛΥΔΟΥΡΗ
http://lyk-peir-anavr.att.sch.gr/Lessons/02LINGUISTICS/Logotexnia/WorkSheets/09_Kottoula_Polydouri.pdf
ΕΠΙΛΕΓΜΕΝΑ ΑΠΑΝΤΗΜΕΝΑ ΘΕΜΑΤΑ ΑΠΟ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΟ
http://www.epignosi.edu.gr/epanal_themata_10/g_luk_logotexnia_kat.pdf
ΜΙΑ ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΣΤΟ "ΜΟΝΟ..."
http://eirinipax.files.wordpress.com/2012/01/cf80cebfcebbcf85ceb4cebfcf8dcf81ceb71.pdf
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΚΑΙ ΠΑΡΑΛΛΗΛΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΟΛΥΔΟΥΡΗ
http://latistor.blogspot.com/2012/02/blog-post_15.html
Παρασκευή 13 Ιανουαρίου 2012
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΣΤΗ "ΜΕΛΑΓΧΟΛΙΑ"
http://www.vlioras.gr/Philologia/Literature/Sxolika/LykeiouC/KavafisMelagxolia.htm
ΩΡΑΙΑ ΣΧΗΜΑΤΙΚΗ ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ "ΜΕΛΑΓΧΟΛΙΑΣ"
http://users.sch.gr/gpantidou/index.files/Page793.htm
ΒΑΣΙΚΑ ΣΗΜΕΙΑ ΚΑΒΑΦΗ
Βασικά γνωρίσματα
• Πεζολογικό ύφος.
• (Καβαφική) ειρωνεία.
• Υποβλητικότητα.
• Αγάπη για την ιστορία.
• Διάκριση ποιημάτων του σε τρεις κύκλους: ιστορικό, φιλοσοφικό, αισθησιακό-ηδονικό.
• Τα ποιήματα στην ύλη μας: ποιήματα για την ποίηση (αυτοαναφορικότητα).
• Γλώσσα- ύφος Καβάφη: πεζολογικός τόνος, μείξη δημοτικής, ιδιωματισμών Ελλήνων διασποράς και αρχαΐζουσας λιτότητα εκφραστικών μέσων, χρήση λέξεων και φράσεων του καθημερινού λόγου, ιδιόμορφη ορθογραφία (π.χ. η αντί οι), περιορισμένη χρήση ιαμβικού μέτρου, έλλειψη ρητορισμού και συναισθηματισμού, απουσιάζουν οι πομπώδεις εκφράσεις. Προσεκτική επιλογή κάθε λέξης- ο Καβάφης επεξεργαζόταν χρόνια τα ποιήματά του
• Αξιοπρέπεια ακόμη και μπροστά στη συντριβή.
• Τραγικότητα της ανθρώπινης ύπαρξης.
• Επιρροή κινημάτων: Συμβολισμός, Παρνασσισμός, Ρομαντισμός, Ρεαλισμός (γόνιμη σύμμειξη).
• Βαθιά μορφωμένος- μελετούσε συχνά αρχαίες ιστορικές πηγές. Αρχαιοδίφης.
• Επαναλαμβανόμενα μοτίβα στην ποίησή του: ιστορική μνήμη- φαντασία, όραμα- πραγματικότητα, μοίρα- παθητικότητα, νύχτα- φως, κάμαρα, φθορά, δύναμη τέχνης κ.ά.
Άλλα χαρακτηριστικά γνωρίσματα:
o Ανάμειξη «αισθητικότητας» και στοχασμού
o Αναζητά την αλήθεια και στο ιστορικό περιθώριο, σε πρόσωπα άσημα ή δημιουργημένα
o Ιδανικός εκφραστής των λειτουργιών της μνήμης – ιστοριογραφική διάθεση
o Για τον Κ., όπου απισχναίνεται η πραγματικότητα, ανασυνθέτει η φαντασία
o Ιδιότυπος αισθητισμός- Tέχνη για την Τέχνη
o Ιστορικότητα μεταπλασμένη σε ποιητικότητα
o Στωική καρτερικότητα, διάθεση = δείγμα σοφίας
o Μιλά για παρελθόν αλλά μέσα από σύγχρονη προοπτική
o Υπόγειος σαρκασμός – Τάση για επιμελή απόκρυψη
o Eισηγητής μοντέρνας ποίησης στην Ελλάδα
Μελαγχολία Ιάσωνος Κλεάνδρου...
• Σχολιασμός τίτλου βλ. Σημειώσεις (π.χ. αποστασιοποίηση Καβάφη, πειστικότητα, διαχρονικότητα, καθολικότητα κ.ά.).
• Εντάσσεται στο φιλοσοφικό κύκλο (υπάρχουν ιστορικά στοιχεία, αλλά εξυπηρετούν τη στοχοθεσία του ποιητή. Ο Σαββίδης τα αποκαλεί «ψευδοϊστορικά»). Έμμεση ηδονιστική διάσταση.
• Κεντρική ιδέα του ποιήματος: Η Τέχνη ως προσωρινή ανακούφιση από τον πόνο της φθοράς, των γηρατειών. Η ποίηση «συμπαραστάθηκε» στον Καβάφη κατά τη διάρκεια της ζωής του.
• Σχολιασμός των ιστορικών στοιχείων (αγάπη Καβάφη για την ιστορία- «εδραίωση» όσων αναφέρει) – Ιάσωνος Κλεάνδρου (αποφεύγεται ο συσχετισμός με τον Καβάφη). Ποιητικό προσωπείο.
• Εκφραστικά μέσα απόδοσης του ρόλου της ποίησης ως γιατρειάς (π.χ. υπαλλαγή, προσωποποιήσεις, επαναλήψεις, αποστροφή-προσφώνηση).
• Σχολιασμός του «Φαντασία και Λόγω» βλ. Σημειώσεις.
• Η «γιατρειά» της Τέχνης είναι προσωρινή (δοκιμές, κάπως, οι παύλες).
• Φθορά, γηρατειά: μοτίβα Καβάφη- συσχετισμός με την προσωπική του ζωή.
• Η λειτουργία της στίξης.
• Ύφος: προσωπικό, εξομολογητικό, διακριτικά θρηνητικό. Εσκεμμένη και παράδοξη για την καβαφική αισθητική συσσώρευση εκφραστικών μέσων σε ολιγόστιχο ποίημα.
• Ποίημα για την ποίηση: σχέση ποιητή και ποίησης, ρόλος ποίησης στη ζωή του ποιητή, Ιάσων Κλεάνδρου- Κων. Καβάφης= διάλογος μεταξύ ποιητών.
ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΜΟΝΤΕΡΝΑΣ ΠΟΙΗΣΗΣ : ΤΟΛΜΗΡΗ ΘΕΜΑΤΟΛΟΓΙΑ, ΣΤΙΧΟΠΟΙΙΑ ΚΑΙ ΓΛΩΣΣΑ, ΓΕΝΙΚΑ,
• Πεζολογικό ύφος.
• (Καβαφική) ειρωνεία.
• Υποβλητικότητα.
• Αγάπη για την ιστορία.
• Διάκριση ποιημάτων του σε τρεις κύκλους: ιστορικό, φιλοσοφικό, αισθησιακό-ηδονικό.
• Τα ποιήματα στην ύλη μας: ποιήματα για την ποίηση (αυτοαναφορικότητα).
• Γλώσσα- ύφος Καβάφη: πεζολογικός τόνος, μείξη δημοτικής, ιδιωματισμών Ελλήνων διασποράς και αρχαΐζουσας λιτότητα εκφραστικών μέσων, χρήση λέξεων και φράσεων του καθημερινού λόγου, ιδιόμορφη ορθογραφία (π.χ. η αντί οι), περιορισμένη χρήση ιαμβικού μέτρου, έλλειψη ρητορισμού και συναισθηματισμού, απουσιάζουν οι πομπώδεις εκφράσεις. Προσεκτική επιλογή κάθε λέξης- ο Καβάφης επεξεργαζόταν χρόνια τα ποιήματά του
• Αξιοπρέπεια ακόμη και μπροστά στη συντριβή.
• Τραγικότητα της ανθρώπινης ύπαρξης.
• Επιρροή κινημάτων: Συμβολισμός, Παρνασσισμός, Ρομαντισμός, Ρεαλισμός (γόνιμη σύμμειξη).
• Βαθιά μορφωμένος- μελετούσε συχνά αρχαίες ιστορικές πηγές. Αρχαιοδίφης.
• Επαναλαμβανόμενα μοτίβα στην ποίησή του: ιστορική μνήμη- φαντασία, όραμα- πραγματικότητα, μοίρα- παθητικότητα, νύχτα- φως, κάμαρα, φθορά, δύναμη τέχνης κ.ά.
Άλλα χαρακτηριστικά γνωρίσματα:
o Ανάμειξη «αισθητικότητας» και στοχασμού
o Αναζητά την αλήθεια και στο ιστορικό περιθώριο, σε πρόσωπα άσημα ή δημιουργημένα
o Ιδανικός εκφραστής των λειτουργιών της μνήμης – ιστοριογραφική διάθεση
o Για τον Κ., όπου απισχναίνεται η πραγματικότητα, ανασυνθέτει η φαντασία
o Ιδιότυπος αισθητισμός- Tέχνη για την Τέχνη
o Ιστορικότητα μεταπλασμένη σε ποιητικότητα
o Στωική καρτερικότητα, διάθεση = δείγμα σοφίας
o Μιλά για παρελθόν αλλά μέσα από σύγχρονη προοπτική
o Υπόγειος σαρκασμός – Τάση για επιμελή απόκρυψη
o Eισηγητής μοντέρνας ποίησης στην Ελλάδα
Μελαγχολία Ιάσωνος Κλεάνδρου...
• Σχολιασμός τίτλου βλ. Σημειώσεις (π.χ. αποστασιοποίηση Καβάφη, πειστικότητα, διαχρονικότητα, καθολικότητα κ.ά.).
• Εντάσσεται στο φιλοσοφικό κύκλο (υπάρχουν ιστορικά στοιχεία, αλλά εξυπηρετούν τη στοχοθεσία του ποιητή. Ο Σαββίδης τα αποκαλεί «ψευδοϊστορικά»). Έμμεση ηδονιστική διάσταση.
• Κεντρική ιδέα του ποιήματος: Η Τέχνη ως προσωρινή ανακούφιση από τον πόνο της φθοράς, των γηρατειών. Η ποίηση «συμπαραστάθηκε» στον Καβάφη κατά τη διάρκεια της ζωής του.
• Σχολιασμός των ιστορικών στοιχείων (αγάπη Καβάφη για την ιστορία- «εδραίωση» όσων αναφέρει) – Ιάσωνος Κλεάνδρου (αποφεύγεται ο συσχετισμός με τον Καβάφη). Ποιητικό προσωπείο.
• Εκφραστικά μέσα απόδοσης του ρόλου της ποίησης ως γιατρειάς (π.χ. υπαλλαγή, προσωποποιήσεις, επαναλήψεις, αποστροφή-προσφώνηση).
• Σχολιασμός του «Φαντασία και Λόγω» βλ. Σημειώσεις.
• Η «γιατρειά» της Τέχνης είναι προσωρινή (δοκιμές, κάπως, οι παύλες).
• Φθορά, γηρατειά: μοτίβα Καβάφη- συσχετισμός με την προσωπική του ζωή.
• Η λειτουργία της στίξης.
• Ύφος: προσωπικό, εξομολογητικό, διακριτικά θρηνητικό. Εσκεμμένη και παράδοξη για την καβαφική αισθητική συσσώρευση εκφραστικών μέσων σε ολιγόστιχο ποίημα.
• Ποίημα για την ποίηση: σχέση ποιητή και ποίησης, ρόλος ποίησης στη ζωή του ποιητή, Ιάσων Κλεάνδρου- Κων. Καβάφης= διάλογος μεταξύ ποιητών.
ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΜΟΝΤΕΡΝΑΣ ΠΟΙΗΣΗΣ : ΤΟΛΜΗΡΗ ΘΕΜΑΤΟΛΟΓΙΑ, ΣΤΙΧΟΠΟΙΙΑ ΚΑΙ ΓΛΩΣΣΑ, ΓΕΝΙΚΑ,
H ΓΛΩΣΣΑ ΤΟΥ ΚΑΒΑΦΗ ΑΠΟ ΠΗΓΕΣ
H γλώσσα του Καβάφη από πηγές
Η γλώσσα και η στιχουργική μορφή των ποιημάτων του Καβάφη ήταν ιδιόρρυθμες και πρωτοποριακές για την εποχή. Τα βασικά χαρακτηριστικά τους είναι:
• ιδιότυπη γλώσσα, μείγμα καθαρεύουσας και δημοτικής, με ιδιωματικά στοιχεία της Κωνσταντινούπολης KAI της Αλεξάνδρειας
• εξαιρετικά λιτός λόγος, με ελάχιστα επίθετα (όσα υπάρχουν έχουν πάντα ιδιαίτερη σημασία, δεν είναι ποτέ συμβατικά, κοσμητικά επίθετα)
• ουδέτερη γλώσσα, σχεδόν πεζολογική, μακριά από τις ποιητικές συμβάσεις της εποχής. Η γλώσσα δεν αποκαλύπτει τα συναισθήματα
• εξαιρετικά σύντομα ποιήματα
• ιαμβικός ρυθμός αλλά τόσο επεξεργασμένος που συχνά είναι δύσκολο να διακριθεί
• σχεδόν ολοκληρωτική απουσία ομοιοκαταληξίας
• ιδιαίτερη σημασία στα σημεία στίξης: παίζουν ρόλο για το νόημα (πχ ειρωνεία) ή λειτουργούν ως οδηγίες απαγγελίας (πχ χαμήλωμα του τόνου της φωνής στις παρενθέσεις).
Τα πιο χαρακτηριστικά από τα ποιήματά του είναι τα: Τα τείχη, Τα παράθυρα, Τρώες, Κεριά, Περιμένοντας τους βαρβάρους, Ιθάκη, Θερμοπύλες, Φωνές, Απολείπειν ο θεός Αντώνιον και η Η σατραπεία.
Ο ποιητής
Ο Καβάφης, όπως κάθε ποιητής, λειτουργεί κυρίως μέσω των συμβόλων. Η τέχνη του είναι η συγκέντρωση αρχετύπων, που δίνουν ένα φευγαλέο υπαινικτικό νόημα στο λόγο του. Αντλεί μνήμες από το παρελθόν, από τη συλλογική ψυχή της φυλής και τις αποθέτει στο παρόν, ενίοτε ως προειδοποίηση για τα μελλούμενα. Είναι τέτοια η σχέση του με τη συλλογική ψυχή και τα περιεχόμενά της, που θεωρείται προδρομικός της σχέσης της λογοτεχνίας του 20ου αιώνα με τη συλλογική συνείδηση.[9]
Η συμβολιστική του τάση είναι έντονη και συνδυάζεται με λόγο λιτό αλλά διαχρονικά επίκαιρο. Η ειρωνική διάθεση, αυτό που αποκλήθηκε καβαφική ειρωνεία συνδυάζεται με την τραγικότητα της πραγματικότητας, για να καταστεί κοινωνικά διδακτική και οι ηδονιστικοί του προσανατολισμοί ανακατεύονται με κοινωνικές επισημάνσεις. Αναμφίβολα δεν είναι εύκολο να οριοθετήσει κανείς ξεκάθαρα σε θεματικούς κύκλους την ποιητική του Καβάφη. Η ιστορία ανακατεύεται με τις αισθήσεις και το στοχασμό σε μια ενιαία οντότητα, αυτήν πιθανώς που ο ίδιος ο Καβάφης προσδιορίζει ως «ενιαίο καβαφικό κύκλο», αλλά σε κάθε ξεχωριστή περίπτωση, στον αμέσως επόμενο στίχο, η εναλλαγή δικαιώνει όσους χαρακτήρισαν την καβαφική ποίηση πρωτεϊκή.
Η γλώσσα των ποιημάτων του Καβάφη
Ο Κωνσταντίνος Καβάφης στην ποίησή του χρησιμοποιεί μια ιδιότυπη γλώσσα που κινείται ανάμεσα στη δημοτική και την καθαρεύουσα, εμπλουτισμένη παράλληλα με στοιχεία του πολίτικου ιδιώματος, δηλαδή του ιδιαίτερου γλωσσικού ιδιώματος της Κωνσταντινούπολης από την οποία κατάγεται ο ποιητής. Επιπλέον, ο ποιητής δε διστάζει να χρησιμοποιήσει στα ποιήματά του αυτούσιες φράσεις από κείμενα της αρχαίας ελληνικής και βυζαντινής γραμματείας. Η γλωσσική μορφή που προκύπτει από το συγκερασμό αυτό είναι αρκετά ξεχωριστή, αλλά δε θα πρέπει να μας διαφεύγει το γεγονός ότι κατά το μεγαλύτερο μέρος της έχει ως βάση τη δημοτική γλώσσα. Ο ποιητής δεν επιδιώκει να απομακρυνθεί από τη γνήσια λαϊκή γλώσσα και γι’ αυτό η καθαρεύουσα υπάρχει στο βαθμό μόνο που εξυπηρετεί την ακρίβεια της διατύπωσης και τη συντήρηση της πεζολογικής αίσθησης στο ύφος των ποιημάτων του.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα του τρόπου με τον οποίο ο Καβάφης συνδυάζει τη δημοτική με λεκτικούς τύπους της καθαρεύουσας, και την παράλληλη παράθεση αρχαιοελληνικών στίχων, βρίσκουμε στο ποίημα «Νέοι της Σιδώνος (400 μ.Χ.)». Εδώ ο ποιητής χρησιμοποιεί, όπως και στα περισσότερα ποιήματά του, κυρίως τη δημοτική γλώσσα την οποία εμπλουτίζει με λέξεις που προτιμά η καθαρεύουσα, όπως για παράδειγμα ανθέων, πετάχθηκεν, διαβάσθηκαν, υπέρ το δέον. Μιας και ο ποιητής μεταθέτει χρονικά τα ποιήματά του στο παρελθόν, η χρήση των γλωσσικών τύπων της καθαρεύουσας βοηθά στο να μας παραπέμψει ηχητικά σε μια προγενέστερη μορφή της γλώσσας μας. Άλλωστε, στο ποίημα αυτό ο ποιητής παραθέτει και σύντομες φράσεις από το επίγραμμα του Αισχύλου, ενισχύοντας την αίσθηση ότι ακούμε κι εμείς την ανάγνωση των επιγραμμάτων, όπως την άκουσαν και οι νέοι της Σιδώνος. Τα στοιχεία πάντως της καθαρεύουσας σε αυτό το ποίημα δεν είναι πολλά και κάποιες από αυτές τις λέξεις υπηρετούν την τέχνη του ποιητή νοηματικά, όπως η λέξη “ανθέων” που ομοιοκαταληκτεί με τη λέξη νέων, συνδυάζοντας πιο άμεσα την εικόνα των ευωδιαστών “ανθέων” με αυτή των αρωματισμένων νέων.
Ο Καβάφης, βέβαια, πέρα από την καθαρεύουσα και τα παραθέματα αρχαιοελληνικών κειμένων συνηθίζει να διανθίζει το λόγο του και με λέξεις ή φράσεις του ιδιώματος της Κωνσταντινούπολης. Για παράδειγμα στο πολύ γνωστό «Περιμένοντας τους Βαρβάρους», διαβάζουμε τις φράσεις: να τον δώσει μια περγαμηνή, τον έγραψε τίτλους. Εδώ ο ποιητής χρησιμοποιεί την αιτιατική της προσωπικής αντωνυμίας αντί για τη γενική, εισάγοντας στο λόγο του το χαρακτηριστικό πολίτικο ιδιωματισμό. Κι ενώ για κάποιον άλλο ποιητή θα μπορούσαμε να μιλήσουμε για τυχαία χρήση του ιδιωματισμού, για τον Καβάφη δεν ισχύει κάτι τέτοιο. Ο Καβάφης προσέχει κάθε λεπτομέρεια στα ποιήματά του γεγονός που σημαίνει ότι σκόπιμα χρησιμοποιεί το πολίτικο ιδίωμα, θέλοντας ίσως να εντάξει στο ποίημα την προσωπική του σφραγίδα, μιας και η πολίτικη καταγωγή είναι ένα από τα ιδιαίτερα στοιχεία που συνθέτουν την προσωπικότητα του ποιητή. Ενώ, δηλαδή, ο Καβάφης θα μπορούσε εύκολα να εξομαλύνει τη γλωσσική μορφή των ποιημάτων του, διατηρώντας μια καθαρότερη δημοτική έκφραση, δεν το κάνει καθώς αυτό θα σήμαινε την απομάκρυνση από την ποίησή του ουσιωδών στοιχείων της υπόστασής του. Ο Καβάφης είναι περήφανος για την πολίτικη καταγωγή του και γι’ αυτό διατηρεί στοιχεία του ιδιώματος της Πόλης τόσο στην καθημερινή του ομιλία – σύμφωνα με μαρτυρίες ανθρώπων που τον γνώριζαν – όσο και στην ποίησή του.
Κι ενώ στα ιστορικά ποιήματα ο Καβάφης κάνει συχνότερη χρήση της καθαρεύουσας, διατηρώντας μια επίφαση λεκτικής προσέγγισης προς το γλωσσικό μας παρελθόν, στα ποιήματα που αναφέρονται στο παρόν του ποιητή η γλώσσα γίνεται πλέον μια καθαρότερη δημοτική. Είναι χαρακτηριστικό ότι στο ποίημα «Η πόλις», το οποίο δεν έχει ιστορικές αναφορές, η γλώσσα όχι μόνο είναι σχεδόν απαλλαγμένη από γλωσσικούς τύπους της καθαρεύουσας, αλλά περιέχει και ρήματα που παραπέμπουν σε μια πολύ καθημερινή χρήση της γλώσσας, όπως για παράδειγμα: ρήμαξες, χάλασες. Είναι λογικό στα ποιήματα που δεν έχουν συσχετισμούς με παλαιότερες εποχές και άρα εκφέρουν ένα πιο σύγχρονο λόγο, ο ποιητής να αισθάνεται ελεύθερος να χρησιμοποιήσει τη γνήσια δημοτική γλώσσα και να είναι πιο κοντά στο κοινό γλωσσικό αίσθημα.
Η γλώσσα των ποιημάτων του Καβάφη δεν μπορεί ποτέ να θεωρηθεί ένα τυχαίο συνταίριασμα γλωσσικών τύπων και ιδιωματισμών, καθώς είναι γνωστό ότι ο ποιητής πρόσεχε και την παραμικρή λεπτομέρεια στα ποιήματά του. Επομένως, για κάθε γλωσσική επιλογή του ποιητή μπορούμε να αναζητήσουμε και ίσως να εντοπίσουμε και μια ιδιαίτερη αιτιολόγηση. Η δημοτική είναι σίγουρα η βασική γλωσσική του επιλογή μιας και ο ποιητής δεν είχε δεχτεί, παρά την αγάπη του για τον αρχαιοελληνικό μας πολιτισμό, να παρασυρθεί σε μια άγονη προσπάθεια αναβίωσης της αρχαίας ή αρχαιοπρεπούς ελληνικής γλώσσας, όπως είχε συμβεί με πολλούς λόγιους της εποχής του. Η καθαρεύουσα, από την άλλη, εξυπηρετεί αποτελεσματικά τον ποιητικό λόγο στα ιστορικά του ποιήματα, μεταφέροντας έντεχνα τον αναγνώστη σε ακούσματα παλαιότερων εποχών. Κάποτε, μάλιστα, ο Καβάφης δυσκολεύει το σύγχρονο αναγνώστη, κυρίως, όταν ως άνθρωπος των βιβλίων και της μελέτης, δεν περιορίζεται απλά σε γλωσσικούς τύπους της καθαρεύουσας, αλλά παραθέτει χωρία αρχαιοελληνικών κειμένων. Τέλος, η χρήση των πολίτικων ιδιωματισμών έρχεται να προσθέσει στα ποιήματα του Καβάφη την προσωπική σφραγίδα του ποιητή, φανερώνοντας πως πίσω από την ιδιαίτερη αυτή ποιητική έκφραση βρίσκεται ένας Αλεξανδρινός με πολίτικες ρίζες.
Read more: http://latistor.blogspot.com/2010/03/blog-post_18.html#ixzz1jMemFXab
Η γλώσσα της Ποίησης του Καβάφη
Ιδιότροπη είπαν τη γλώσσα του Καβάφη· για κακοπροφερμένη
δημοτική μίλησαν άλλοι… «Ανάγλυφα θεωρούνται όσα ποιήματα εξέχουν πάνω στο συμπαγές και αδιαπέραστο μάρμαρο της γλώσσας, δίνοντας την αίσθηση πως αποτελούν προβολές της.», έλεγε ο Δ.Μαρωνίτης και σ’ αυτά νομίζουμε πως δικαιωματικά ανήκουν τα ποιήματα του Κ.Π. Καβάφη.
Η αλήθεια όμως βρίσκεται στο ότι η γλώσσα του Καβάφη είναι προϊόν σύνθεσης, προϊόν συνειδητής επιλογής.
Συγκεκριμένα θα συνοψίζαμε τα χαρακτηριστικά της γλώσσας και
της μορφής των ποιημάτων του στα εξής:
- ιδιότυπη γλώσσα, μείγμα καθαρεύουσας και δημοτικής, με ιδιωματικά στοιχεία της Κωνσταντινούπολης και της Αλεξάνδρειας. (Ας μη ξεχνάμε βέβαια και τη επιρροή της γλώσσας του απο τις ξένες γλώσσες της παιδείας του, τα Αγγλικά και τα Γαλλικά)
-εξαιρετικά λιτός λόγος, με ελάχιστα επίθετα (όσα υπάρχουν έχουν πάντα ιδιαίτερη σημασία, δεν είναι ποτέ συμβατικά, κοσμητικά επίθετα)
- ουδέτερη γλώσσα, σχεδόν πεζολογική, μακριά από τις ποιητικές συμβάσεις της εποχής.
- ιαμβικός ρυθμός αλλά τόσο επεξεργασμένος που συχνά είναι δύσκολο να διακριθεί
- σχεδόν ολοκληρωτική απουσία oμοιοκαταληξίας
- ιδιαίτερη σημασία στα σημεία στίξης: παίζουν ρόλο για το νόημα (π.χ. ειρωνεία) ή λειτουργούν ως οδηγίες απαγγελίας (πχ χαμήλωμα του τόνου της φωνής στις παρενθέσεις).
Η Μαργαρίτα Δαλμάτη είπε:
«Στη γλώσσα του Καβάφη δεν υπάρχει ούτε μία λέξη πλαστή, με
ψεύτικη λάμψη, με ξένα στολίδια. Γιατί εκείνος γνωρίζει τη μοναδική
αλήθεια: πως γλωσσοπλάστης μπορεί να είναι μονάχα ο λαός, όχι ο ποιητής. Μόνον εκείνο που περνά στο στόμα του λαού καθιερώνεται
γλωσσικά. Κάθε μεταβολή στη γλώσσα βγαίνει πάντα από μια ανάγκη, έχει λογική και συνέπεια.
Τίποτα το αυθαίρετο δεν υπάρχει στην πορεία της γλώσσας ενός λαού. Ο
ποιητής έρχεται και αξιοποιεί το γλωσσικό θησαυρό όπως έχει
διαμορφωθεί στο στόμα του λαού. Ο Καβάφης τα γνωρίζει αυτά, γι’ αυτό θα χρησιμοποιήσει λέξεις πραγματικά ωραίες και μουσικές, όπως
“φεγγερό” στις “Επιθυμίες”, “καταφρόνια” στο “Ένας Γέρος”,
“καταφορά”, “χωρίς περίσκεψιν χωρίς αιδώ”, στους “Τρώες”.»Η
γλώσσα είναι ζωντανή που σημαίνει πως βρίσκεται σε αδιάκοπο
ανασχηματισμό. Μια λέξη μπορεί να ζήσει χιλιάδες χρόνια, μπορεί ν’
αλλάξει, και να εξακολουθήσει τη ζωή της έτσι παραλλαγμένη, μπορεί
ακόμα να πεθάνει, να πάψει να ζει. Οι λέξεις όμως δεν πεθαίνουν ποτέ
από βίαιο θάνατο, πεθαίνουν πάντα φυσιολογικά. Αλλά από τη στιγμή που
μια λέξη πάψει να μιλιέται, ως τη στιγμή που θα πάψει να ζει,
μεσολαβεί ένα διάστημα, μικρό ή μεγάλο. Στο διάστημα αυτό, η λέξη
έχει πέσει σε λήθαργο περιμένοντας το θάνατο ή το θαύμα. Εδώ ακριβώς
είναι το μυστικό του Καβάφη: καμιά από τις λέξεις που μεταχειρίζεται δεν
είναι νεκρή [...]. »Υπάρχει συνέπεια στη γλώσσα του Καβάφη και
ομοιογένεια στην ιδιοτυπία της. Θα ήταν παράλογο να ζητάμε
ομοιομορφία αφού καλύπτει τόσο μεγάλο διάστημα στο χρόνο η ποίηση
αυτή. Μέσα σ’ άλλα πολύτιμα μαθήματα που μας έχει δώσει με το
έργο του ο Καβάφης, είναι και ο σεβασμός στη γλώσσα μας.
Που μας χρειάζεται περισσότερο από κάθε άλλη εποχή σήμερα, που από
παντού ακούμε με βαρβαρισμούς δεινούς τα ελληνικά».
Μορφή:
1) ποίηση απογυμνωμένη από παραδοσιακά λυρικά σχήματα, πεζολογική.
2) παραστατικότητα,
3) εξαιρετική γλωσσική ευστοχία,
4) υποβολή
5) ιδιότυπη γλώσσα, μακριά και απ' τη δημοτική της εποχής και από την
καθαρεύουσα .Συχνή χρήση όρων της καθαρεύουσας ως ηθελημένο, ίσως, πεζολογικό, ρεαλιστικό στοιχείο. Πολίτικοι ιδιωματισμοί.
6) Ο στίχος καλλιεργεί τα "αντιποιητικά", τα πεζολογικά στοιχεία.
7) Στίχος ελεύθερος, με άνισο αριθμό συλλαβών
8) Μέτρο χαλαρό ιαμβικό
9) Πολλές φορές φανερώνεται και η ομοιοκαταληξία - σαν παιχνίδι ή ειρωνεία.
10) Κάποτε ο στίχος κόβεται, διαλύεται στα δύο, σα να μην έχει δύναμη να ολοκληρωθεί.
11) Προσοχή και λεπτουργία ως την τελευταία λεπτομέρεια.(στίξη, παύσεις, περίοδοι)
12) Κομψότητα και καλαισθησία.
Ειδικά, στη ΜΕΛΑΓΧΟΛΙΑ, στη μορφή: 1) ποίηση απογυμνωμένη από παραδοσιακά λυρικά σχήματα, πεζολογική ( απουσία ομοιοκαταληξίας, φόρτου σχημ. λόγου, καλολογικών επιθέτων, χρήση "αντιποιητικών" λέξεων-φάρμακα, φέρε κ.ά.)
2) παραστατικότητα (από τις προσωποποιήσεις, την ποιητ. αποστροφή, τη θεατρικότητα που επιτυγχάνεται, τις μεταφορές - πληγή, μαχαίρι).
3) γλωσσική ευστοχία ( η παράλληλη χρήση των λέξεων "σώμα"-"μορφή", το μόνο επίθετο στην κατάλληλη θέση -"φρικτό", η σύνταξη των δύο πρώτων στίχων)
4) υποβολή ( από τη χρήση της Κομμαγηνής, ως σύμβολο φθοράς, από τον εξομολογητικό τόνο του ποιήματος)
5) Τύποι καθαρεύουσας (εις, εν, δοτικές, ποιήσεως, ποιητού, άλγους)
6) Ιδιοτυπίες ( εγκαρτέρησι, κάμνουνε)
7) Στίχος ελεύθερος, με άνισο αριθμό συλλαβών. Μέτρο χαλαρό ιαμβικό (π.χ μέτρου καλό οι δυο πρώτοι στίχοι)
8) Προσοχή και λεπτουργία ως την τελευταία λεπτομέρεια.-στίξη, παύσεις, περίοδοι. ( οι άνω τελείες του τίτλου, οι παύλες στη β΄στροφή, η σύνταξη των δύο πρώτων στίχων, η επιλεκτικές επαναλήψεις στη β΄στροφή)
9) Κομψότητα και καλαισθησία. ( Γενικά μόνο μπορεί να υποστηριχθεί, με αναφορά σε λεξιλογικές επιλογές, προσεκτική χρήση γλωσσικών και σημείων στίξης, πιθανώς και σε χρήση τύπων καθαρεύουσας) « ΙΔΙΟΤΥΠΗ», «ΛΟΓΙΑ», «ΠΕΖΟΛΟΓΙΚΟ ΥΦΟΣ».
Η γλώσσα και η στιχουργική μορφή των ποιημάτων του Καβάφη ήταν ιδιόρρυθμες και πρωτοποριακές για την εποχή. Τα βασικά χαρακτηριστικά τους είναι:
• ιδιότυπη γλώσσα, μείγμα καθαρεύουσας και δημοτικής, με ιδιωματικά στοιχεία της Κωνσταντινούπολης KAI της Αλεξάνδρειας
• εξαιρετικά λιτός λόγος, με ελάχιστα επίθετα (όσα υπάρχουν έχουν πάντα ιδιαίτερη σημασία, δεν είναι ποτέ συμβατικά, κοσμητικά επίθετα)
• ουδέτερη γλώσσα, σχεδόν πεζολογική, μακριά από τις ποιητικές συμβάσεις της εποχής. Η γλώσσα δεν αποκαλύπτει τα συναισθήματα
• εξαιρετικά σύντομα ποιήματα
• ιαμβικός ρυθμός αλλά τόσο επεξεργασμένος που συχνά είναι δύσκολο να διακριθεί
• σχεδόν ολοκληρωτική απουσία ομοιοκαταληξίας
• ιδιαίτερη σημασία στα σημεία στίξης: παίζουν ρόλο για το νόημα (πχ ειρωνεία) ή λειτουργούν ως οδηγίες απαγγελίας (πχ χαμήλωμα του τόνου της φωνής στις παρενθέσεις).
Τα πιο χαρακτηριστικά από τα ποιήματά του είναι τα: Τα τείχη, Τα παράθυρα, Τρώες, Κεριά, Περιμένοντας τους βαρβάρους, Ιθάκη, Θερμοπύλες, Φωνές, Απολείπειν ο θεός Αντώνιον και η Η σατραπεία.
Ο ποιητής
Ο Καβάφης, όπως κάθε ποιητής, λειτουργεί κυρίως μέσω των συμβόλων. Η τέχνη του είναι η συγκέντρωση αρχετύπων, που δίνουν ένα φευγαλέο υπαινικτικό νόημα στο λόγο του. Αντλεί μνήμες από το παρελθόν, από τη συλλογική ψυχή της φυλής και τις αποθέτει στο παρόν, ενίοτε ως προειδοποίηση για τα μελλούμενα. Είναι τέτοια η σχέση του με τη συλλογική ψυχή και τα περιεχόμενά της, που θεωρείται προδρομικός της σχέσης της λογοτεχνίας του 20ου αιώνα με τη συλλογική συνείδηση.[9]
Η συμβολιστική του τάση είναι έντονη και συνδυάζεται με λόγο λιτό αλλά διαχρονικά επίκαιρο. Η ειρωνική διάθεση, αυτό που αποκλήθηκε καβαφική ειρωνεία συνδυάζεται με την τραγικότητα της πραγματικότητας, για να καταστεί κοινωνικά διδακτική και οι ηδονιστικοί του προσανατολισμοί ανακατεύονται με κοινωνικές επισημάνσεις. Αναμφίβολα δεν είναι εύκολο να οριοθετήσει κανείς ξεκάθαρα σε θεματικούς κύκλους την ποιητική του Καβάφη. Η ιστορία ανακατεύεται με τις αισθήσεις και το στοχασμό σε μια ενιαία οντότητα, αυτήν πιθανώς που ο ίδιος ο Καβάφης προσδιορίζει ως «ενιαίο καβαφικό κύκλο», αλλά σε κάθε ξεχωριστή περίπτωση, στον αμέσως επόμενο στίχο, η εναλλαγή δικαιώνει όσους χαρακτήρισαν την καβαφική ποίηση πρωτεϊκή.
Η γλώσσα των ποιημάτων του Καβάφη
Ο Κωνσταντίνος Καβάφης στην ποίησή του χρησιμοποιεί μια ιδιότυπη γλώσσα που κινείται ανάμεσα στη δημοτική και την καθαρεύουσα, εμπλουτισμένη παράλληλα με στοιχεία του πολίτικου ιδιώματος, δηλαδή του ιδιαίτερου γλωσσικού ιδιώματος της Κωνσταντινούπολης από την οποία κατάγεται ο ποιητής. Επιπλέον, ο ποιητής δε διστάζει να χρησιμοποιήσει στα ποιήματά του αυτούσιες φράσεις από κείμενα της αρχαίας ελληνικής και βυζαντινής γραμματείας. Η γλωσσική μορφή που προκύπτει από το συγκερασμό αυτό είναι αρκετά ξεχωριστή, αλλά δε θα πρέπει να μας διαφεύγει το γεγονός ότι κατά το μεγαλύτερο μέρος της έχει ως βάση τη δημοτική γλώσσα. Ο ποιητής δεν επιδιώκει να απομακρυνθεί από τη γνήσια λαϊκή γλώσσα και γι’ αυτό η καθαρεύουσα υπάρχει στο βαθμό μόνο που εξυπηρετεί την ακρίβεια της διατύπωσης και τη συντήρηση της πεζολογικής αίσθησης στο ύφος των ποιημάτων του.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα του τρόπου με τον οποίο ο Καβάφης συνδυάζει τη δημοτική με λεκτικούς τύπους της καθαρεύουσας, και την παράλληλη παράθεση αρχαιοελληνικών στίχων, βρίσκουμε στο ποίημα «Νέοι της Σιδώνος (400 μ.Χ.)». Εδώ ο ποιητής χρησιμοποιεί, όπως και στα περισσότερα ποιήματά του, κυρίως τη δημοτική γλώσσα την οποία εμπλουτίζει με λέξεις που προτιμά η καθαρεύουσα, όπως για παράδειγμα ανθέων, πετάχθηκεν, διαβάσθηκαν, υπέρ το δέον. Μιας και ο ποιητής μεταθέτει χρονικά τα ποιήματά του στο παρελθόν, η χρήση των γλωσσικών τύπων της καθαρεύουσας βοηθά στο να μας παραπέμψει ηχητικά σε μια προγενέστερη μορφή της γλώσσας μας. Άλλωστε, στο ποίημα αυτό ο ποιητής παραθέτει και σύντομες φράσεις από το επίγραμμα του Αισχύλου, ενισχύοντας την αίσθηση ότι ακούμε κι εμείς την ανάγνωση των επιγραμμάτων, όπως την άκουσαν και οι νέοι της Σιδώνος. Τα στοιχεία πάντως της καθαρεύουσας σε αυτό το ποίημα δεν είναι πολλά και κάποιες από αυτές τις λέξεις υπηρετούν την τέχνη του ποιητή νοηματικά, όπως η λέξη “ανθέων” που ομοιοκαταληκτεί με τη λέξη νέων, συνδυάζοντας πιο άμεσα την εικόνα των ευωδιαστών “ανθέων” με αυτή των αρωματισμένων νέων.
Ο Καβάφης, βέβαια, πέρα από την καθαρεύουσα και τα παραθέματα αρχαιοελληνικών κειμένων συνηθίζει να διανθίζει το λόγο του και με λέξεις ή φράσεις του ιδιώματος της Κωνσταντινούπολης. Για παράδειγμα στο πολύ γνωστό «Περιμένοντας τους Βαρβάρους», διαβάζουμε τις φράσεις: να τον δώσει μια περγαμηνή, τον έγραψε τίτλους. Εδώ ο ποιητής χρησιμοποιεί την αιτιατική της προσωπικής αντωνυμίας αντί για τη γενική, εισάγοντας στο λόγο του το χαρακτηριστικό πολίτικο ιδιωματισμό. Κι ενώ για κάποιον άλλο ποιητή θα μπορούσαμε να μιλήσουμε για τυχαία χρήση του ιδιωματισμού, για τον Καβάφη δεν ισχύει κάτι τέτοιο. Ο Καβάφης προσέχει κάθε λεπτομέρεια στα ποιήματά του γεγονός που σημαίνει ότι σκόπιμα χρησιμοποιεί το πολίτικο ιδίωμα, θέλοντας ίσως να εντάξει στο ποίημα την προσωπική του σφραγίδα, μιας και η πολίτικη καταγωγή είναι ένα από τα ιδιαίτερα στοιχεία που συνθέτουν την προσωπικότητα του ποιητή. Ενώ, δηλαδή, ο Καβάφης θα μπορούσε εύκολα να εξομαλύνει τη γλωσσική μορφή των ποιημάτων του, διατηρώντας μια καθαρότερη δημοτική έκφραση, δεν το κάνει καθώς αυτό θα σήμαινε την απομάκρυνση από την ποίησή του ουσιωδών στοιχείων της υπόστασής του. Ο Καβάφης είναι περήφανος για την πολίτικη καταγωγή του και γι’ αυτό διατηρεί στοιχεία του ιδιώματος της Πόλης τόσο στην καθημερινή του ομιλία – σύμφωνα με μαρτυρίες ανθρώπων που τον γνώριζαν – όσο και στην ποίησή του.
Κι ενώ στα ιστορικά ποιήματα ο Καβάφης κάνει συχνότερη χρήση της καθαρεύουσας, διατηρώντας μια επίφαση λεκτικής προσέγγισης προς το γλωσσικό μας παρελθόν, στα ποιήματα που αναφέρονται στο παρόν του ποιητή η γλώσσα γίνεται πλέον μια καθαρότερη δημοτική. Είναι χαρακτηριστικό ότι στο ποίημα «Η πόλις», το οποίο δεν έχει ιστορικές αναφορές, η γλώσσα όχι μόνο είναι σχεδόν απαλλαγμένη από γλωσσικούς τύπους της καθαρεύουσας, αλλά περιέχει και ρήματα που παραπέμπουν σε μια πολύ καθημερινή χρήση της γλώσσας, όπως για παράδειγμα: ρήμαξες, χάλασες. Είναι λογικό στα ποιήματα που δεν έχουν συσχετισμούς με παλαιότερες εποχές και άρα εκφέρουν ένα πιο σύγχρονο λόγο, ο ποιητής να αισθάνεται ελεύθερος να χρησιμοποιήσει τη γνήσια δημοτική γλώσσα και να είναι πιο κοντά στο κοινό γλωσσικό αίσθημα.
Η γλώσσα των ποιημάτων του Καβάφη δεν μπορεί ποτέ να θεωρηθεί ένα τυχαίο συνταίριασμα γλωσσικών τύπων και ιδιωματισμών, καθώς είναι γνωστό ότι ο ποιητής πρόσεχε και την παραμικρή λεπτομέρεια στα ποιήματά του. Επομένως, για κάθε γλωσσική επιλογή του ποιητή μπορούμε να αναζητήσουμε και ίσως να εντοπίσουμε και μια ιδιαίτερη αιτιολόγηση. Η δημοτική είναι σίγουρα η βασική γλωσσική του επιλογή μιας και ο ποιητής δεν είχε δεχτεί, παρά την αγάπη του για τον αρχαιοελληνικό μας πολιτισμό, να παρασυρθεί σε μια άγονη προσπάθεια αναβίωσης της αρχαίας ή αρχαιοπρεπούς ελληνικής γλώσσας, όπως είχε συμβεί με πολλούς λόγιους της εποχής του. Η καθαρεύουσα, από την άλλη, εξυπηρετεί αποτελεσματικά τον ποιητικό λόγο στα ιστορικά του ποιήματα, μεταφέροντας έντεχνα τον αναγνώστη σε ακούσματα παλαιότερων εποχών. Κάποτε, μάλιστα, ο Καβάφης δυσκολεύει το σύγχρονο αναγνώστη, κυρίως, όταν ως άνθρωπος των βιβλίων και της μελέτης, δεν περιορίζεται απλά σε γλωσσικούς τύπους της καθαρεύουσας, αλλά παραθέτει χωρία αρχαιοελληνικών κειμένων. Τέλος, η χρήση των πολίτικων ιδιωματισμών έρχεται να προσθέσει στα ποιήματα του Καβάφη την προσωπική σφραγίδα του ποιητή, φανερώνοντας πως πίσω από την ιδιαίτερη αυτή ποιητική έκφραση βρίσκεται ένας Αλεξανδρινός με πολίτικες ρίζες.
Read more: http://latistor.blogspot.com/2010/03/blog-post_18.html#ixzz1jMemFXab
Η γλώσσα της Ποίησης του Καβάφη
Ιδιότροπη είπαν τη γλώσσα του Καβάφη· για κακοπροφερμένη
δημοτική μίλησαν άλλοι… «Ανάγλυφα θεωρούνται όσα ποιήματα εξέχουν πάνω στο συμπαγές και αδιαπέραστο μάρμαρο της γλώσσας, δίνοντας την αίσθηση πως αποτελούν προβολές της.», έλεγε ο Δ.Μαρωνίτης και σ’ αυτά νομίζουμε πως δικαιωματικά ανήκουν τα ποιήματα του Κ.Π. Καβάφη.
Η αλήθεια όμως βρίσκεται στο ότι η γλώσσα του Καβάφη είναι προϊόν σύνθεσης, προϊόν συνειδητής επιλογής.
Συγκεκριμένα θα συνοψίζαμε τα χαρακτηριστικά της γλώσσας και
της μορφής των ποιημάτων του στα εξής:
- ιδιότυπη γλώσσα, μείγμα καθαρεύουσας και δημοτικής, με ιδιωματικά στοιχεία της Κωνσταντινούπολης και της Αλεξάνδρειας. (Ας μη ξεχνάμε βέβαια και τη επιρροή της γλώσσας του απο τις ξένες γλώσσες της παιδείας του, τα Αγγλικά και τα Γαλλικά)
-εξαιρετικά λιτός λόγος, με ελάχιστα επίθετα (όσα υπάρχουν έχουν πάντα ιδιαίτερη σημασία, δεν είναι ποτέ συμβατικά, κοσμητικά επίθετα)
- ουδέτερη γλώσσα, σχεδόν πεζολογική, μακριά από τις ποιητικές συμβάσεις της εποχής.
- ιαμβικός ρυθμός αλλά τόσο επεξεργασμένος που συχνά είναι δύσκολο να διακριθεί
- σχεδόν ολοκληρωτική απουσία oμοιοκαταληξίας
- ιδιαίτερη σημασία στα σημεία στίξης: παίζουν ρόλο για το νόημα (π.χ. ειρωνεία) ή λειτουργούν ως οδηγίες απαγγελίας (πχ χαμήλωμα του τόνου της φωνής στις παρενθέσεις).
Η Μαργαρίτα Δαλμάτη είπε:
«Στη γλώσσα του Καβάφη δεν υπάρχει ούτε μία λέξη πλαστή, με
ψεύτικη λάμψη, με ξένα στολίδια. Γιατί εκείνος γνωρίζει τη μοναδική
αλήθεια: πως γλωσσοπλάστης μπορεί να είναι μονάχα ο λαός, όχι ο ποιητής. Μόνον εκείνο που περνά στο στόμα του λαού καθιερώνεται
γλωσσικά. Κάθε μεταβολή στη γλώσσα βγαίνει πάντα από μια ανάγκη, έχει λογική και συνέπεια.
Τίποτα το αυθαίρετο δεν υπάρχει στην πορεία της γλώσσας ενός λαού. Ο
ποιητής έρχεται και αξιοποιεί το γλωσσικό θησαυρό όπως έχει
διαμορφωθεί στο στόμα του λαού. Ο Καβάφης τα γνωρίζει αυτά, γι’ αυτό θα χρησιμοποιήσει λέξεις πραγματικά ωραίες και μουσικές, όπως
“φεγγερό” στις “Επιθυμίες”, “καταφρόνια” στο “Ένας Γέρος”,
“καταφορά”, “χωρίς περίσκεψιν χωρίς αιδώ”, στους “Τρώες”.»Η
γλώσσα είναι ζωντανή που σημαίνει πως βρίσκεται σε αδιάκοπο
ανασχηματισμό. Μια λέξη μπορεί να ζήσει χιλιάδες χρόνια, μπορεί ν’
αλλάξει, και να εξακολουθήσει τη ζωή της έτσι παραλλαγμένη, μπορεί
ακόμα να πεθάνει, να πάψει να ζει. Οι λέξεις όμως δεν πεθαίνουν ποτέ
από βίαιο θάνατο, πεθαίνουν πάντα φυσιολογικά. Αλλά από τη στιγμή που
μια λέξη πάψει να μιλιέται, ως τη στιγμή που θα πάψει να ζει,
μεσολαβεί ένα διάστημα, μικρό ή μεγάλο. Στο διάστημα αυτό, η λέξη
έχει πέσει σε λήθαργο περιμένοντας το θάνατο ή το θαύμα. Εδώ ακριβώς
είναι το μυστικό του Καβάφη: καμιά από τις λέξεις που μεταχειρίζεται δεν
είναι νεκρή [...]. »Υπάρχει συνέπεια στη γλώσσα του Καβάφη και
ομοιογένεια στην ιδιοτυπία της. Θα ήταν παράλογο να ζητάμε
ομοιομορφία αφού καλύπτει τόσο μεγάλο διάστημα στο χρόνο η ποίηση
αυτή. Μέσα σ’ άλλα πολύτιμα μαθήματα που μας έχει δώσει με το
έργο του ο Καβάφης, είναι και ο σεβασμός στη γλώσσα μας.
Που μας χρειάζεται περισσότερο από κάθε άλλη εποχή σήμερα, που από
παντού ακούμε με βαρβαρισμούς δεινούς τα ελληνικά».
Μορφή:
1) ποίηση απογυμνωμένη από παραδοσιακά λυρικά σχήματα, πεζολογική.
2) παραστατικότητα,
3) εξαιρετική γλωσσική ευστοχία,
4) υποβολή
5) ιδιότυπη γλώσσα, μακριά και απ' τη δημοτική της εποχής και από την
καθαρεύουσα .Συχνή χρήση όρων της καθαρεύουσας ως ηθελημένο, ίσως, πεζολογικό, ρεαλιστικό στοιχείο. Πολίτικοι ιδιωματισμοί.
6) Ο στίχος καλλιεργεί τα "αντιποιητικά", τα πεζολογικά στοιχεία.
7) Στίχος ελεύθερος, με άνισο αριθμό συλλαβών
8) Μέτρο χαλαρό ιαμβικό
9) Πολλές φορές φανερώνεται και η ομοιοκαταληξία - σαν παιχνίδι ή ειρωνεία.
10) Κάποτε ο στίχος κόβεται, διαλύεται στα δύο, σα να μην έχει δύναμη να ολοκληρωθεί.
11) Προσοχή και λεπτουργία ως την τελευταία λεπτομέρεια.(στίξη, παύσεις, περίοδοι)
12) Κομψότητα και καλαισθησία.
Ειδικά, στη ΜΕΛΑΓΧΟΛΙΑ, στη μορφή: 1) ποίηση απογυμνωμένη από παραδοσιακά λυρικά σχήματα, πεζολογική ( απουσία ομοιοκαταληξίας, φόρτου σχημ. λόγου, καλολογικών επιθέτων, χρήση "αντιποιητικών" λέξεων-φάρμακα, φέρε κ.ά.)
2) παραστατικότητα (από τις προσωποποιήσεις, την ποιητ. αποστροφή, τη θεατρικότητα που επιτυγχάνεται, τις μεταφορές - πληγή, μαχαίρι).
3) γλωσσική ευστοχία ( η παράλληλη χρήση των λέξεων "σώμα"-"μορφή", το μόνο επίθετο στην κατάλληλη θέση -"φρικτό", η σύνταξη των δύο πρώτων στίχων)
4) υποβολή ( από τη χρήση της Κομμαγηνής, ως σύμβολο φθοράς, από τον εξομολογητικό τόνο του ποιήματος)
5) Τύποι καθαρεύουσας (εις, εν, δοτικές, ποιήσεως, ποιητού, άλγους)
6) Ιδιοτυπίες ( εγκαρτέρησι, κάμνουνε)
7) Στίχος ελεύθερος, με άνισο αριθμό συλλαβών. Μέτρο χαλαρό ιαμβικό (π.χ μέτρου καλό οι δυο πρώτοι στίχοι)
8) Προσοχή και λεπτουργία ως την τελευταία λεπτομέρεια.-στίξη, παύσεις, περίοδοι. ( οι άνω τελείες του τίτλου, οι παύλες στη β΄στροφή, η σύνταξη των δύο πρώτων στίχων, η επιλεκτικές επαναλήψεις στη β΄στροφή)
9) Κομψότητα και καλαισθησία. ( Γενικά μόνο μπορεί να υποστηριχθεί, με αναφορά σε λεξιλογικές επιλογές, προσεκτική χρήση γλωσσικών και σημείων στίξης, πιθανώς και σε χρήση τύπων καθαρεύουσας) « ΙΔΙΟΤΥΠΗ», «ΛΟΓΙΑ», «ΠΕΖΟΛΟΓΙΚΟ ΥΦΟΣ».
Τρίτη 3 Ιανουαρίου 2012
ΕΥΡΩΠΑΙΚΗ ΕΝΩΣΗ, ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΙΣΜΟΣ, ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ,ΕΠΙΣΤΗΜΗ, ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ, ΣΧΕΣΕΙΣ ΔΥΟ ΦΥΛΩΝ, ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ, ΤΕΧΝΗ, ΕΥΘΑΝΑΣΙΑ, ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ-ΠΟΛΙΤΙΚΗ-ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΟΤΗΤΑ
http://www.doukas.gr/app/webroot/fckfile/file/Lykeio/%CE%95%CE%9A%CE%98%CE%95%CE%A3%CE%97%20%CE%93%CE%9B%202%CE%BF%20%CE%A4%CE%95%CE%A5%CE%A7%CE%9F%CE%A3%20%20%CE%94%CE%99%CE%94%CE%91%CE%9A%CE%A4%CE%99%CE%9A%CE%9F%20%CE%A5%CE%9B%CE%99%CE%9A%CE%9F.pdf
ΣΥΝΤΟΜΑ ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΑ> ΑΠΟΞΕΝΩΣΗ ΑΠΟ ΕΡΓΑΣΙΑ, ΠΑΡΑΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗ, ΑΝΕΡΓΙΑ, ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ,ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΕΚΦΡΑΣΗΣ
http://arnos.gr/component/docman/cat_view/873---/874-----/1420-----/1371-----.html?limit=7&order=date&dir=DESC&start=14
ΣΥΝΤΟΜΑ ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΑ> ΕΘΝΙΚΗ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ, ΕΘΝΙΚΗ ΟΜΟΨΥΧΙΑ, ΣΕΠ, ΑΞΙΟΚΡΑΤΙΑ, ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΑ ΜΝΗΜΕΙΑ
http://arnos.gr/component/docman/cat_view/873---/874-----/1420-----/1371-----.html?limit=7&order=date&dir=DESC&start=14
ΣΥΝΤΟΜΑ ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΑ> ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ, ΓΥΝΑΙΚΑ, ΒΙΑ, ΑΠΟΣΤΟΛΗ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ, ΑΛΛΟΤΡΙΩΣΗ
http://arnos.gr/component/docman/cat_view/873---/874-----/1420-----/1371-----.html?limit=7&order=date&dir=DESC&start=14
ΕΥΡΩΠΑΙΚΗ ΕΝΩΣΗ ΚΑΙ ΕΛΛΑΔΑ
http://www.arnos.gr/dmdocuments/lykeio/lykeioC/ekthesi/sxediagramata/ek8.sxed.eurwpaiki.enwsi-ellada.pdf
ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝ ΑΠΑΝΤΗΜΕΝΟ ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΣΤΗΝ "ΕΥΡΩΠΑΙΚΗ ΕΝΩΣΗ"
http://apostolos1963.blogspot.com/2010/05/blog-post.html
ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΣΤΗ Ν. ΓΛΩΣΣΑ ΤΗΣ Γ' ΛΥΚΕΙΟΥ:
στις 10:50 π.μ. Αναρτήθηκε από Νασιόπουλος Αποστόλης
"Σαν πίνακας του Αρτσιμπόλντο ..."
Προχθές, 525 από 669 ευρωβουλευτές ζήτησαν την άμεση κύρωση της Συνθήκης της Λισσαβώνας απ’ όλα τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. προκειμένου αυτή να τεθεί σε ισχύ από 1η Ιανουαρίου 2009. Η νέα Συνθήκη, πιστεύουν, «θα ενισχύσει τον ρόλο του Ευρωκοινοβουλίου και των Εθνικών Κοινοβουλίων, τα δικαιώματα των Ευρωπαίων πολιτών και θα βελτιώσει την πραγματική λειτουργία των θεσμικών οργά-νων της Ένωσης».
Λίγους μήνες πριν φωνές διαμαρτυρίας έλεγαν ότι η νέα Συνθήκη αντίθετα είναι διάσπαρτη με διακηρύξεις και πρωτόκολλα σχεδιασμένα να ικανοποιούν τις ειδικές ανάγκες μεμονωμένων κρατών κι έχει ξαναγραφτεί έτσι ώστε να μην καταλαβαίνει κανείς τίποτα. Κοινό Σύνταγμα σημαίνει κοινό όραμα, κοινούς στόχους, μία «γλώσσα».
Είναι αυτό εφικτό σε επίπεδο κορυφής, με την ορατή διγλωσσία και τις τάσεις «ρύθμισης» ανοιχτών ζητημάτων κατά τα καλά και συμφέροντα των ισχυρών χωρών; Είναι αντιληπτό σε επίπεδο βάσης, όταν ο απλός Ευρωπαίος πολίτης δεν μπορεί ακόμη να καταλάβει αν η νέα φόρμουλα της ειδικής πλειοψηφίας (στη θέση της ομοφωνίας) είναι καλή ή κακή, σε τι μεταφράζεται ο μικρότερος αριθμός επιτρόπων κ.λπ.; Πώς αντιλαμβάνεται ο καθένας τον «κοινό ευρωπαϊκό πολιτισμό»;
Άλλοι βλέπουν την Ευρώπη κατακερματισμένη από τους εθνικισμούς (π.χ. πλήθος οι διατυπωμένοι φόβοι για αποσχιστικό «ντόμινο» μετά την ανεξαρτησία του Κόσσοβου), κι άλλοι ως την πολιτική έκ-φραση του κοινού πολιτισμού μας. Και σε τι συνίσταται όμως αυτός ο κοινός πολιτισμός; Την κοινή θρησκεία; (Η ταύτιση της ευρωπαϊκής θρησκευτικής παράδοσης με τη χριστιανική παράδοση αφήνει απ’ έξω άλλες θρησκευτικές παραδόσεις, όπως και τις αρνήσεις τους). Την κοινή γλώσσα; Την αστική δημοκρατία; Τον επιστημονικό ορθολογισμό; Την κουλτούρα του ατομισμού και του ανταγωνισμού; Την κοινή ιστορία; (Η ευρωπαϊκή ιστορία είναι γεμάτη συγκρούσεις, διχόνοιες, έριδες ανάμεσα σε γεί-τονες).
Μήπως η Ευρώπη είναι ένα πολιτιστικό παζλ που υπερβαίνει γλώσσα, θρησκεία, ιστορία, πολιτική συμμαχία; Αν πιστεύουμε στην Ευρώπη δεν πιστεύουμε τόσο επειδή υπάρχει ο Γκόρντον Μπράουν, η Άγκελα Μέρκελ, ο Νικολά Σαρκοζί κ.λπ., αλλά γιατί υπήρξαν οι αρχαίοι Έλληνες συγγραφείς, ο Μι-χαήλ Αγγελος, ο Θωμάς ο Ακινάτης, ο Βολταίρος, ο Μαρξ, ο Πασκάλ, ο Νίτσε, ο Ντοστογιέφκι, ο Καμύ, ο Τόμας Μαν, ο Καζαντζάκης, ο Καστοριάδης, ο Ρίτσος, ο Ελύτης κ.ο.κ. Διότι αγωνιζόμαστε αιώνες για περισσότερη ελευθερία, περισσότερη πρόνοια. Αν είναι να σωθούμε, δε θα σωθούμε από τις συγκυριακές πολιτικές συμμαχίες, αλλά από τα πολιτιστικά και κοινωνικά αντανακλαστικά μας.
Η Ευρώπη, όπως και ο υπόλοιπος κόσμος, έζησε αγριότητες, παρανοϊκά οράματα, πολέμους, αλλά πέτυχε και τη σχετική αξιοπρέπεια της ανθρώπινης ζωής. Αυτό θα έπρεπε να μας ενώνει. Ο στόχος για μια δικαιότερη κοινωνία. Όπως και η γνώση ότι μπορούμε να συμβιώνουμε σ’ ένα πλέγμα διαφορετι-κών θεωρήσεων. Όλα αυτά μπορούν να μας δώσουν τη δύναμη που χρειαζόμαστε για να κοιτάξουμε κατάματα το πρόσωπο της Ευρώπης. Ένα πρόσωπο σαν πίνακα του Αρτσιμπόλντο.
Θα ήταν λάθος να δούμε την Ευρώπη σαν μια ομοιογενή εικόνα. Θα ήταν επιπόλαιο έως και επικίν-δυνο να τοποθετήσουμε στα θεμέλια της ευρωπαϊκής ενότητας τον κοινό μας πολιτισμό. Αν συνεχί-σουμε να προσποιούμαστε ότι υπάρχει, θα αποκλείσουμε κάθε ενδεχόμενο να αποκτήσουμε πράγματι μια μέρα έναν κοινό ευρωπαϊκό πολιτισμό. (Τασούλα Καραϊσκάκη, εφημ. ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 22/2/08)
Ο ζωγράφος Τζουζέπε Αρτσιμπόλντο (περί το 1527-1593) γεννήθηκε στην Ιταλία. Τον εκτιμούσε πάρα πολύ ο αυτοκράτορας Φερδινάνδος Α’, ο οποίος τον κάλεσε στην Αυλή της Πράγας. Συμμετείχε στη διοργάνωση των γιορτών της Αυλής. Είχε πολλή φαντασία, ζωγράφισε πολλά πορτρέτα που αποτελούνταν από διάφορα αντικείμενα (ο βιβλιοθηκάριος) ή από φυτά (οι εποχές). Οι πίνακες του Αρτσιμπόλντο ανταποκρίνονταν στα γούστα εκείνης της εποχής, πράγμα που δικαιολογεί την επιτυχία του. "Σήμερα έχει πια αποδειχθεί ότι οι πίνακες του Αρτσιμπόλντο αποκτούν εντελώς νέο νόημα και περιεχόμενο στο πλαίσιο ενός συστήματος αντιστοιχιών μεταξύ μικρόκοσμου και μακρόκοσμου, το οποίο με τη σειρά του συναρθρώνεται με το σύστημα διακυβέρνησης της εποχής. Οι πίνακες υπαινίσσονταν ότι, όπως τα διάφορα στοιχεία από τα οποία σχηματιζόταν η μορφή συνυπήρχαν αρμονικά στη φύση, έτσι κι κόσμος απολάμβανε την αρμονία που εξασφάλιζε ο αυτοκράτορας. Τα άνθη και τα φρούτα παραπέ-μπουν στην άνθηση των τεχνών και των επιστημών". («Το μουσείο και οι πρόδρομοί του», Eilean Hooper-Greenhill, σελ. 121, Πολιτιστικό Ιδρυμα Ομίλου Πειραιώς). Εν προκειμένω, η πολυεθνική αυτοκρατορία των Αψβούργων έχει αντικατασταθεί από την Ε.Ε. και το ρόλο του αυτοκράατορα έχει αναλάβει το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο... Ο νέος Αρτσιμπόλντο θα ζωγράφιζε πιθανόν μια σύνθεση αποτελούμενη όχι από φρούτα αλλά από εθνικές σημαίες ή άλλα εθνικά σύμβολα εξυμνώντας τη νέα αρμονία και το νέο μεγαλείο που γεννιέται στα πλαίσια της ευρωπαϊκής ενοποίησης.(ΣΧΟΛΙΟ: ΕΛΕΝΗ ΠΑΤΣΙΑΤΖΗ)
Θέματα:
Α. Να συντάξετε την περίληψη του κειμένου (100-120 λέξεων).
Β1. «Η Ευρώπη, όπως και ο υπόλοιπος κόσμος, έζησε αγριότητες, παρανοϊκά οράματα, πολέμους, αλλά πέτυχε και τη σχετική αξιοπρέπεια της ανθρώπινης ζωής»: Αναπτύξτε το περιεχόμενο του αποσπάσματος σε μία παράγραφο 100 λέξεων.
Β2. Ποια στοιχεία του κειμένου πιστοποιούν πως πρόκειται για άρθρο;
Β3. α. Ποιος ο ρόλος των εισαγωγικών σε καθεμία από τις παρακάτω περιπτώσεις;
(i) «θα ενισχύσει … Ένωση»,
(ii) «γλώσσα»,
(iii) «κοινό ευρωπαϊκό πολιτισμό».
β. Ποιος ο ρόλος των παρενθέσεων στην 4η παράγραφο;
Β4. α. Στην 3η παράγραφο η συντάκτρια κάνει χρήση ερωτηματικών. Σε τι αποσκοπεί;
β. Από το β’ συνθετικό των παρακάτω λέξεων να σχηματίσετε μια άλλη σύνθετη λέξη:
διχόνοιες, συγκυριακές, συμμαχίες, αξιοπρέπεια, κατάματα.
Γ. Έχετε τη δυνατότητα να μιλήσετε στο Ευρωκοινοβούλιο Νέων, εκπροσωπώντας τη χώρα μας, για το παρόν και το μέλλον της Ευρώπης. Στην ομιλία που εκφωνείτε αναλύετε τα εφόδια με τα οποία οφείλει το σχολείο να εξοπλίζει τους σημερινούς μαθητές και αυριανούς πολίτες, ώστε να ζήσουν αρμονικά και να εργαστούν δημιουργικά στο ευρωπαϊκό περιβάλλον.
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ
"ΣΑΝ ΠΙΝΑΚΑΣ ΤΟΥ ΑΡΤΣΙΜΠΟΛΝΤΟ"
Α. Το άρθρο αναφέρεται στις τρέχουσες εξελίξεις στην Ευρώπη. Η συντάκτρια επισημαίνει τη σπουδή της πλειοψηφίας των Ευρωβουλευτών να τεθεί σε ισχύ η συνθήκη της Λισσαβόνας, παρά τον πρόσφατο σκεπτικισμό για το ίδιο θέμα. Σημειώνει πως οι δυσκολίες εφαρμογής του Ευρωσυντάγματος σχετίζονται με τις διαφορετικές αντιλήψεις για την έννοια του ευρωπαϊκού πολιτισμού. Έτσι, άλλοι ισχυρίζονται πως η Ευρώπη απειλείται από την έξαρση του εθνικισμού και άλλοι την εκλαμβάνουν ως κοινή συνισταμένη του πολιτισμού μας. Η συντάκτρια αμφισβητεί την ύπαρξη ενός τέτοιου πολιτισμού και θεωρεί ευκαιριακές όποιες πολιτικές συμμαχίες διαμορφώνονται. Αντίθετα, πιστεύει πως μόνο η κοινή αντίδραση των λαών και η προσπάθειά τους για μια αξιοπρεπή διαβίωση, καθώς και η δυνατότητα συμβίωσης σε ένα πολυπολιτισμικό περιβάλλον εγγυώνται τη μελλοντική διαμόρφωση ενός κοινού ευρωπαϊκού πολιτισμού. (122 λέξεις)
Β1. Είναι πολιτικού περιεχομένου άρθρο, γραμμένο από δημοσιογράφο της εφημερίδας, και ανήκει στο είδος της ερμηνευτικής δημοσιογραφίας. Αναλυτικότερα:
- έχει επικαιρικό χαρακτήρα («Προχθές, … 2009», «Λίγους μήνες πριν … » ),
- έχει πληροφοριακό χαρακτήρα: πρόθεση της συντάκτριας είναι να πληροφορήσει τον αναγνώστη για την πρόσφατη πρωτοβουλία 525 Ευρωβουλευτών,
- απουσιάζει ο προσωπικός τόνος και είναι γραμμένο σε ουδέτερο ύφος με τη χρήση γ’ προσώπου και α’ πληθυντικού,
- έχει σύντομη έκταση (483 λέξεις),
- διαθέτει τίτλο με συνυποδηλωτική χρήση της γλώσσας (μια παρομοίωση),
- χρησιμοποιείται κατεξοχήν η αναφορική λειτουργία της γλώσσας,
- ακολουθεί τη δομή της «ανεστραμμένης πυραμίδας» (τίτλος: «Σαν πίνακας του Αρτσιμπόλντο…», περίληψη: «Προχθές … της Ένωσης»).
Β2. α. (i) «θα ενισχύσει … Ένωση»: επαναλαμβάνει αυτολεξεί την άποψη των Ευρωβουλευτών.
(ii) «γλώσσα»: για να τονίσει τη μεταφορική χρήση της λέξης «γλώσσα», που εδώ χρησιμοποιείται με την έννοια του κοινού κώδικα επικοινωνίας και συνεννόησης μεταξύ των Ευρωπαίων.
(iii) «κοινό ευρωπαϊκό πολιτισμό»: είναι καθαρά σχολιαστικό σημείο στίξης και χρησιμοποιείται για να προσδώσει ειρωνική χροιά στον όρο, του οποίου η συντάκτρια αμφισβητεί την ύπαρξη.
β. Η συντάκτρια μέσα στις παρενθέσεις εσωκλείει την προσωπική επικριτική της παρέκβαση (το προσωπικό της σχόλιο) στις απόψεις που διατυπώνονται από διάφορους για το παρόν και το μέλλον της Ευρώπης.
Β3. Στην 3η παράγραφο χρησιμοποιούνται 3 ερωτήματα (δύο στο ανάπτυγμα και ένα στην κατακλείδα). Τα δύο πρώτα είναι ρητορικά ερωτήματα, που ισοδυναμούν με αρνητική απόφανση, καθώς η συντάκτρια επιχειρεί έντεχνα να οδηγήσει τον αναγνώστη στη διαπίστωση πως η ύπαρξη κοινού οράματος που προϋποθέτει την εφαρμογή του Ευρωσυντάγματος είναι δύσκολα εφικτή, καθώς υπερισχύουν τα συμφέροντα των ισχυρών και οι πολίτες αδυνατούν να κατανοήσουν τις νέες ρυθμίσεις. Το τελευταίο ερώτημα παίζει ρόλο μεταβατικό («γέφυρα») στο θέμα της επόμενης παραγράφου.
Β4. διχόνοιες: παρανόηση
συγκυριακές: επικύρωση
συμμαχίες: επίμαχος
αξιοπρέπεια: διαπρεπής
κατάματα: ματόκλαδα
Γ. Ενδεικτικές απαντήσεις
Αντί προλόγου: Η νέα Ευρώπη χρειάζεται νέα µορφή εκπαίδευσης. Η όλο και στενότερη ένωση των λαών της Ευρωπαϊκής Ένωσης µπορεί να πραγµατοποιηθεί µόνο αν οι πολίτες κατανοήσουν την πολιτική, πολιτιστική κοινωνική και οικονοµική ζωή στα άλλα κράτη-µέλη. Η ευρωπαϊκή διάσταση της εκπαίδευσης αποτελεί, εποµένως, αναπόσπαστο τµήµα της παιδείας των αυριανών Ευρωπαίων πολιτών. Ωστόσο, η προσπάθεια προσέγγισης λαών οι οποίοι έχουν τις ίδιες πολιτιστικές καταβολές, αλλά διαφοροποιούνται, λόγω πoικίλων συνθηκών, στον τρόπο έκφρασής τους, πρέπει να γίνει λαµβάνοντας υπόψη κάποιες βασικές παραµέτρους. Μια βασική παράµετρος είναι εκείνη του εθνικού χαρακτήρα κάθε χώρας. Το κοινό πρότυπο που αναζητά η Ευρώπη για να ενωθεί µέσω αυτού, δεν πρέπει να βρίσκεται σε αντίθεση µε εκείνο που υπαγορεύεται από τις ιδιαίτερες πολιτιστικές, ηθικές, θρησκευτικές και κοινωνικές αξίες του κάθε λαού. Άρα, η ενσωµάτωση της ευρωπαϊκής διάστασης στη διδακτική πράξη πρέπει να γίνει διακριτικά και όχι σε βάρος των αρχικών σκοπών και στόχων που θέτει ένα εκπαιδευτικό σύστηµα.
Προσδιορισμός του όρου «Ευρωπαϊκή διάσταση στην εκπαίδευση»: η καλύτερη γνωριµία των λαών µεταξύ τους στο επίπεδο της γλώσσας, της ιστορίας και του πολιτισµού, η αµοιβαία κατανόηση ή αναζήτηση των χαρακτηριστικών που ενώνουν τους λαούς µεταξύ τους µε παράλληλη άµβλυνση των αντιθέσεων, η τόνωση των συγκλίσεων, ο σεβασµός των διαφορών, των ευαισθησιών και των ιδιαιτεροτήτων κάθε λαού, η καλλιέργεια των βαθύτερων πολιτισµικών δεσµών και αξιών που ενώνουν την Ευρώπη αποτελώντας ό,τι είναι γνωστό ως δυτικοευρωπαϊκός πολιτισµός.
Η αναγκαιότητα: Σε µια εποχή ραγδαίων κοινωνικών, πολιτικών και οικονοµικών εξελίξεων στην Ευρώπη, αλλά και στον κόσµο ολόκληρο, είναι επόµενο να επέρχονται ποικίλες ανακατατάξεις, σε κρατικό και διεθνικό επίπεδο, και να δηµιουργούνται έντονοι προβληµατισµοί για το τι µας επιφυλάσσει το µέλλον. Τα κράτη-µέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης εµφανίζουν λίγο ή πολύ "κρίση ταυτότητας", καθώς διανύουν το µεταβατικό στάδιο της διαµόρφωσης του "Ευρωπαίου πολίτη". Η διαµορφούµενη νέα πραγµατικότητα αποτελεί πρόκληση για όλους τους Ευρωπαίους, µε την έννοια ότι οφείλουν σε πνεύµα αγαστής σύµπνοιας και συνεργασίας να διαµορφώσουν τη διαπολιτισµική Ευρώπη, τη νέα εικόνα του Ευρωπαίου πολίτη, πίσω από την οποία θα βρίσκεται σε σταθερό υπόβαθρο η ταυτότητα του πολίτη κάθε κράτους.
Εφόδια:
(α) Η δηµοκρατική εκπαίδευση του ευρωπαίου πολίτη: η γνώση τόσο των κοινοτικών οργάνων και θεσµών όσο και των ιστορικών, πολιτιστικών, θρησκευτικών και γλωσσικών εκείνων στοιχείων που συνδέουν τα ευρωπαϊκά κράτη δεν µπορεί να νοηθεί ως αυτόνοµα διδασκόµενο γνωστικό αντικείµενο. Σε µια τέτοια περίπτωση η διάσταση αυτή θα έχανε την έννοια και τη λειτουργικότητά της. Η διαµόρφωση ευρωπαϊκής συνείδησης δεν µπορεί να αποτελέσει θέµα ιδιαίτερης διδασκαλίας. Η συνείδηση δε διδάσκεται. Διαµορφώνεται. Η διαµόρφωση αυτή προκύπτει από την ευαισθητοποίηση διαφόρων πτυχών της προσωπικότητας και την προβολή των κατάλληλων παραµέτρων και θεωρείται επιτυχηµένη, όταν συντρέχει και το ανάλογο διδακτικό κλίµα. Άρα, η ευρωπαϊκή διάσταση θεωρείται ως λειτουργικότερη και αποδοτικότερη, αν παρουσιαστεί και δι-δαχθεί ως σύνθετη έννοια µέσω διαφόρων γνωστικών αντικειµένων. Η διάχυση της ευρωπαϊκής διάστασης στα αναλυτικά προγράµµατα των µαθηµάτων τα οποία διδάσκονται οι νέοι της Ευρώπης, φαίνεται να είναι ο πιο ασφαλής και απoτελεσµατικός τρόπος δηµιουργίας µιας κοινής ευρωπαϊκής ταυτότητας. Παρέχοντας στους µαθητές γνώσεις σχετικές µε την Ευρωπαϊκή Ένωση, τα κράτη-µέλη και τις κοινές καταβολές τους µέσα από µαθήµατα όπως η Ιστορία, η Γεωγραφία, η Γλώσσα οι Κοινωνικές Επιστήµες, πετυχαίνεται η προβολή της Ευρωπαϊκής Ένωσης ως «όλου». Η κατανόηση της αδιαίρετης ενότητας του «όλου» θα οδηγήσει στη διαµόρφωση συνειδητοποιηµένων Ευρωπαίων πολιτών.
(β) Η διδασκαλία της Ιστορίας έχει ήδη απασχολήσει σοβαρά την Ευρωπαϊκή Ένωση και ιδιαίτερα την Επιτροπή Παιδείας του Συµβουλίου της Ευρώπης. Είναι κοινή η πεποίθηση των εταίρων ότι η κατάλληλη παρουσίαση του ιστορικού υλικού µπορεί να αποτελέσει τη βάση για την αµοιβαία κατανόηση και την καλλιέργεια κλίµατος εµπιστοσύνης ανάµεσα στους λαούς της Ευρώπης. Η διδασκαλία της ιστορίας παλαιοτέρων περιόδων θα βοηθήσει τη νέα γενιά να συνειδητοποιήσει τις κοινές ρίζες που συνδέουν τους Ευρωπαίους. Με έµφαση στη διδασκαλία της ιστορίας του 20ού αιώνα θα αποσαφηνίζει σε ευρωπαϊκό επίπεδο όχι µόνο τα αγαθά της δηµοκρατίας και τη σηµασία της συνεργασίας των λαών, αλλά και τα ολέθρια αποτελέσµατα και τα προβλήµατα που συσσώρευσαν στην Ευρώπη τα δικτατορικά καθεστώτα, ο εθνικισµός, η αποικιοκρατία. Ιστορία δεν είναι µόνον η περιγραφή πολεµικών συγκρούσεων µε στόχο την ανάπτυξη µιας κακώς εννοούµενης φιλοπατρίας, είναι η παρουσίαση και η ανάπτυξη των πολιτικών, οικονοµικών, κοινωνικών, πνευµατικών, καλλιτε-χνικών, επιστηµονικών και τεχνολογικών επιτευγµάτων µέσα από διαφορετικές πηγές πληροφόρησης, που επιτρέπει την ανάπτυξη της κριτικής σκέψης, της διαµόρφωσης άποψης χωρίς προκαταλήψεις και τον εντοπισµό των ποικίλων σκοπιµοτήτων, ανακριβειών και παραπλανητικών πληροφοριών που κρύβονται σε υποτιθέµενες αντικειµενικές παρουσιάσεις ιστορικών συµβάντων. Μέσα από την παιδεία των λαών της Ευρώπης πρέπει να εκλείψει η ιστορία του µίσους, χωρίς αυτό να σηµαίνει ότι η απαραίτητη "ιστορική µνήµη κάθε λαού θα καταλήξει σε ιστορική λήθη".
(γ) Άµεση προτεραιότητα πρέπει να αποτελέσει η ενίσχυση της διδασκαλίας των ξένων γλωσσών και ο σεβασµός της πολιτιστικής διαφοροποίησης και προστασίας γλωσσικών µειονοτήτων. Επιβάλλεται να τονιστεί η κοινωνικο-πολιτιστική διάσταση της γλώσσας µε στόχο την απόδοση της πολυγλωσσίας και της πολυπολιτισµικότητας σε µια δηµοκρατική κοινωνία. Τα γλωσσικά προβλήµατα του µέλλοντος µπορούν να αντιµετωπιστούν µόνο µε τη συστηµατική καλλιέργεια της µητρικής γλώσσας στο σχολείο και την όσο γίνεται νωρίτερα εντατική εκµάθηση δύο τουλάχιστον ξένων γλωσσών. Επιβάλλεται ακόµη να δοθούν κίνητρα για την εκµάθηση µιας από τις λιγότερο διαδεδοµένες γλώσσες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, για να βγουν από το περιθώριο οι µητρικοί οµιλητές των λιγότερο διαδεδοµένων γλωσσών, να καταργηθούν ή έστω να περιοριστούν οι γλωσσικοί φραγµοί και να ενισχυθεί η συνείδηση για την Ευρώπη του αύριο. Για την αποτελεσµατικότερη διδασκαλία των ξένων γλωσσών είναι απαραίτητο να αξιοποιηθεί ο κοινός στις ευρωπαϊκές γλώσσες λεξιλογικός θησαυρός που προέρχεται από την αρχαία ελληνική και λατινική γλώσσα, πρόταση που έχει γίνει και από πολλούς ξένους ερευνητές.
Προϋποθέσεις:
- Η Ευρώπη, ως όλον, ως σύστηµα αρχών και αξιών και όχι µόνο ως νοµικό πρόσωπο ή οικονοµικό όργανο, θα πρέπει να µελετηθεί µέσω διαφόρων πτυχών θεώρησής της. Μια τέτοια θεωρητική θεµελίωση παραπέµπει σ' ένα µοντέλο εισχώρησης και εφαρµογής της έννοιας «ευρωπαϊκή διάσταση» στη διδακτική πράξη και πρακτική, το οποίο βασίζεται κυρίως στη διάχυση όρων και ιδεών που σχετίζονται µε το επιδιωκόµενο αποτέλεσµα, στα προγράµµατα διαφόρων γνωστικών αντικειµένων.
- Σηµαντικό παράγοντα στη διαδικασία προετοιµασίας των πολιτών αυτών απoτελεί ο εκπαιδευτικός. Μόνο ο άρτια επιστηµονικά καταρτισµένος εκπαιδευτικός, ο οποίος διακατέχεται από τις αξίες της ελευθερίας και της ισότητας, θα µπορέσει να θέσει γερά θεµέλια για την Ενωµένη Ευρώπη και να «μυήσει» τους µαθητές του στους πνευµατικούς θησαυρούς της.
Αντί επιλόγου: Η ευρωπαϊκή διάσταση στην εκπαίδευση δεν έχει προωθηθεί στο βαθµό που θα έπρεπε. Επιβάλλεται ακόµα να αναπτυχθεί αποτελεσµατικότερο σχέδιο δράσης ενάντια στο ρατσισµό, την ξενοφοβία, τον αντισηµιτισµό και την έλλειψη κοινωνικής ανοχής. Κρίνεται επίσης απαραίτητη η δηµιουργία περισσότερων Ευρωπαϊκών Κέντρων Νεότητας και η εντατικοποίηση του προγράμματος αδελφοποίησης σχολείων.
πηγη:dimichri65.blogspot.com
ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΣΤΗ Ν. ΓΛΩΣΣΑ ΤΗΣ Γ' ΛΥΚΕΙΟΥ:
στις 10:50 π.μ. Αναρτήθηκε από Νασιόπουλος Αποστόλης
"Σαν πίνακας του Αρτσιμπόλντο ..."
Προχθές, 525 από 669 ευρωβουλευτές ζήτησαν την άμεση κύρωση της Συνθήκης της Λισσαβώνας απ’ όλα τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. προκειμένου αυτή να τεθεί σε ισχύ από 1η Ιανουαρίου 2009. Η νέα Συνθήκη, πιστεύουν, «θα ενισχύσει τον ρόλο του Ευρωκοινοβουλίου και των Εθνικών Κοινοβουλίων, τα δικαιώματα των Ευρωπαίων πολιτών και θα βελτιώσει την πραγματική λειτουργία των θεσμικών οργά-νων της Ένωσης».
Λίγους μήνες πριν φωνές διαμαρτυρίας έλεγαν ότι η νέα Συνθήκη αντίθετα είναι διάσπαρτη με διακηρύξεις και πρωτόκολλα σχεδιασμένα να ικανοποιούν τις ειδικές ανάγκες μεμονωμένων κρατών κι έχει ξαναγραφτεί έτσι ώστε να μην καταλαβαίνει κανείς τίποτα. Κοινό Σύνταγμα σημαίνει κοινό όραμα, κοινούς στόχους, μία «γλώσσα».
Είναι αυτό εφικτό σε επίπεδο κορυφής, με την ορατή διγλωσσία και τις τάσεις «ρύθμισης» ανοιχτών ζητημάτων κατά τα καλά και συμφέροντα των ισχυρών χωρών; Είναι αντιληπτό σε επίπεδο βάσης, όταν ο απλός Ευρωπαίος πολίτης δεν μπορεί ακόμη να καταλάβει αν η νέα φόρμουλα της ειδικής πλειοψηφίας (στη θέση της ομοφωνίας) είναι καλή ή κακή, σε τι μεταφράζεται ο μικρότερος αριθμός επιτρόπων κ.λπ.; Πώς αντιλαμβάνεται ο καθένας τον «κοινό ευρωπαϊκό πολιτισμό»;
Άλλοι βλέπουν την Ευρώπη κατακερματισμένη από τους εθνικισμούς (π.χ. πλήθος οι διατυπωμένοι φόβοι για αποσχιστικό «ντόμινο» μετά την ανεξαρτησία του Κόσσοβου), κι άλλοι ως την πολιτική έκ-φραση του κοινού πολιτισμού μας. Και σε τι συνίσταται όμως αυτός ο κοινός πολιτισμός; Την κοινή θρησκεία; (Η ταύτιση της ευρωπαϊκής θρησκευτικής παράδοσης με τη χριστιανική παράδοση αφήνει απ’ έξω άλλες θρησκευτικές παραδόσεις, όπως και τις αρνήσεις τους). Την κοινή γλώσσα; Την αστική δημοκρατία; Τον επιστημονικό ορθολογισμό; Την κουλτούρα του ατομισμού και του ανταγωνισμού; Την κοινή ιστορία; (Η ευρωπαϊκή ιστορία είναι γεμάτη συγκρούσεις, διχόνοιες, έριδες ανάμεσα σε γεί-τονες).
Μήπως η Ευρώπη είναι ένα πολιτιστικό παζλ που υπερβαίνει γλώσσα, θρησκεία, ιστορία, πολιτική συμμαχία; Αν πιστεύουμε στην Ευρώπη δεν πιστεύουμε τόσο επειδή υπάρχει ο Γκόρντον Μπράουν, η Άγκελα Μέρκελ, ο Νικολά Σαρκοζί κ.λπ., αλλά γιατί υπήρξαν οι αρχαίοι Έλληνες συγγραφείς, ο Μι-χαήλ Αγγελος, ο Θωμάς ο Ακινάτης, ο Βολταίρος, ο Μαρξ, ο Πασκάλ, ο Νίτσε, ο Ντοστογιέφκι, ο Καμύ, ο Τόμας Μαν, ο Καζαντζάκης, ο Καστοριάδης, ο Ρίτσος, ο Ελύτης κ.ο.κ. Διότι αγωνιζόμαστε αιώνες για περισσότερη ελευθερία, περισσότερη πρόνοια. Αν είναι να σωθούμε, δε θα σωθούμε από τις συγκυριακές πολιτικές συμμαχίες, αλλά από τα πολιτιστικά και κοινωνικά αντανακλαστικά μας.
Η Ευρώπη, όπως και ο υπόλοιπος κόσμος, έζησε αγριότητες, παρανοϊκά οράματα, πολέμους, αλλά πέτυχε και τη σχετική αξιοπρέπεια της ανθρώπινης ζωής. Αυτό θα έπρεπε να μας ενώνει. Ο στόχος για μια δικαιότερη κοινωνία. Όπως και η γνώση ότι μπορούμε να συμβιώνουμε σ’ ένα πλέγμα διαφορετι-κών θεωρήσεων. Όλα αυτά μπορούν να μας δώσουν τη δύναμη που χρειαζόμαστε για να κοιτάξουμε κατάματα το πρόσωπο της Ευρώπης. Ένα πρόσωπο σαν πίνακα του Αρτσιμπόλντο.
Θα ήταν λάθος να δούμε την Ευρώπη σαν μια ομοιογενή εικόνα. Θα ήταν επιπόλαιο έως και επικίν-δυνο να τοποθετήσουμε στα θεμέλια της ευρωπαϊκής ενότητας τον κοινό μας πολιτισμό. Αν συνεχί-σουμε να προσποιούμαστε ότι υπάρχει, θα αποκλείσουμε κάθε ενδεχόμενο να αποκτήσουμε πράγματι μια μέρα έναν κοινό ευρωπαϊκό πολιτισμό. (Τασούλα Καραϊσκάκη, εφημ. ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 22/2/08)
Ο ζωγράφος Τζουζέπε Αρτσιμπόλντο (περί το 1527-1593) γεννήθηκε στην Ιταλία. Τον εκτιμούσε πάρα πολύ ο αυτοκράτορας Φερδινάνδος Α’, ο οποίος τον κάλεσε στην Αυλή της Πράγας. Συμμετείχε στη διοργάνωση των γιορτών της Αυλής. Είχε πολλή φαντασία, ζωγράφισε πολλά πορτρέτα που αποτελούνταν από διάφορα αντικείμενα (ο βιβλιοθηκάριος) ή από φυτά (οι εποχές). Οι πίνακες του Αρτσιμπόλντο ανταποκρίνονταν στα γούστα εκείνης της εποχής, πράγμα που δικαιολογεί την επιτυχία του. "Σήμερα έχει πια αποδειχθεί ότι οι πίνακες του Αρτσιμπόλντο αποκτούν εντελώς νέο νόημα και περιεχόμενο στο πλαίσιο ενός συστήματος αντιστοιχιών μεταξύ μικρόκοσμου και μακρόκοσμου, το οποίο με τη σειρά του συναρθρώνεται με το σύστημα διακυβέρνησης της εποχής. Οι πίνακες υπαινίσσονταν ότι, όπως τα διάφορα στοιχεία από τα οποία σχηματιζόταν η μορφή συνυπήρχαν αρμονικά στη φύση, έτσι κι κόσμος απολάμβανε την αρμονία που εξασφάλιζε ο αυτοκράτορας. Τα άνθη και τα φρούτα παραπέ-μπουν στην άνθηση των τεχνών και των επιστημών". («Το μουσείο και οι πρόδρομοί του», Eilean Hooper-Greenhill, σελ. 121, Πολιτιστικό Ιδρυμα Ομίλου Πειραιώς). Εν προκειμένω, η πολυεθνική αυτοκρατορία των Αψβούργων έχει αντικατασταθεί από την Ε.Ε. και το ρόλο του αυτοκράατορα έχει αναλάβει το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο... Ο νέος Αρτσιμπόλντο θα ζωγράφιζε πιθανόν μια σύνθεση αποτελούμενη όχι από φρούτα αλλά από εθνικές σημαίες ή άλλα εθνικά σύμβολα εξυμνώντας τη νέα αρμονία και το νέο μεγαλείο που γεννιέται στα πλαίσια της ευρωπαϊκής ενοποίησης.(ΣΧΟΛΙΟ: ΕΛΕΝΗ ΠΑΤΣΙΑΤΖΗ)
Θέματα:
Α. Να συντάξετε την περίληψη του κειμένου (100-120 λέξεων).
Β1. «Η Ευρώπη, όπως και ο υπόλοιπος κόσμος, έζησε αγριότητες, παρανοϊκά οράματα, πολέμους, αλλά πέτυχε και τη σχετική αξιοπρέπεια της ανθρώπινης ζωής»: Αναπτύξτε το περιεχόμενο του αποσπάσματος σε μία παράγραφο 100 λέξεων.
Β2. Ποια στοιχεία του κειμένου πιστοποιούν πως πρόκειται για άρθρο;
Β3. α. Ποιος ο ρόλος των εισαγωγικών σε καθεμία από τις παρακάτω περιπτώσεις;
(i) «θα ενισχύσει … Ένωση»,
(ii) «γλώσσα»,
(iii) «κοινό ευρωπαϊκό πολιτισμό».
β. Ποιος ο ρόλος των παρενθέσεων στην 4η παράγραφο;
Β4. α. Στην 3η παράγραφο η συντάκτρια κάνει χρήση ερωτηματικών. Σε τι αποσκοπεί;
β. Από το β’ συνθετικό των παρακάτω λέξεων να σχηματίσετε μια άλλη σύνθετη λέξη:
διχόνοιες, συγκυριακές, συμμαχίες, αξιοπρέπεια, κατάματα.
Γ. Έχετε τη δυνατότητα να μιλήσετε στο Ευρωκοινοβούλιο Νέων, εκπροσωπώντας τη χώρα μας, για το παρόν και το μέλλον της Ευρώπης. Στην ομιλία που εκφωνείτε αναλύετε τα εφόδια με τα οποία οφείλει το σχολείο να εξοπλίζει τους σημερινούς μαθητές και αυριανούς πολίτες, ώστε να ζήσουν αρμονικά και να εργαστούν δημιουργικά στο ευρωπαϊκό περιβάλλον.
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ
"ΣΑΝ ΠΙΝΑΚΑΣ ΤΟΥ ΑΡΤΣΙΜΠΟΛΝΤΟ"
Α. Το άρθρο αναφέρεται στις τρέχουσες εξελίξεις στην Ευρώπη. Η συντάκτρια επισημαίνει τη σπουδή της πλειοψηφίας των Ευρωβουλευτών να τεθεί σε ισχύ η συνθήκη της Λισσαβόνας, παρά τον πρόσφατο σκεπτικισμό για το ίδιο θέμα. Σημειώνει πως οι δυσκολίες εφαρμογής του Ευρωσυντάγματος σχετίζονται με τις διαφορετικές αντιλήψεις για την έννοια του ευρωπαϊκού πολιτισμού. Έτσι, άλλοι ισχυρίζονται πως η Ευρώπη απειλείται από την έξαρση του εθνικισμού και άλλοι την εκλαμβάνουν ως κοινή συνισταμένη του πολιτισμού μας. Η συντάκτρια αμφισβητεί την ύπαρξη ενός τέτοιου πολιτισμού και θεωρεί ευκαιριακές όποιες πολιτικές συμμαχίες διαμορφώνονται. Αντίθετα, πιστεύει πως μόνο η κοινή αντίδραση των λαών και η προσπάθειά τους για μια αξιοπρεπή διαβίωση, καθώς και η δυνατότητα συμβίωσης σε ένα πολυπολιτισμικό περιβάλλον εγγυώνται τη μελλοντική διαμόρφωση ενός κοινού ευρωπαϊκού πολιτισμού. (122 λέξεις)
Β1. Είναι πολιτικού περιεχομένου άρθρο, γραμμένο από δημοσιογράφο της εφημερίδας, και ανήκει στο είδος της ερμηνευτικής δημοσιογραφίας. Αναλυτικότερα:
- έχει επικαιρικό χαρακτήρα («Προχθές, … 2009», «Λίγους μήνες πριν … » ),
- έχει πληροφοριακό χαρακτήρα: πρόθεση της συντάκτριας είναι να πληροφορήσει τον αναγνώστη για την πρόσφατη πρωτοβουλία 525 Ευρωβουλευτών,
- απουσιάζει ο προσωπικός τόνος και είναι γραμμένο σε ουδέτερο ύφος με τη χρήση γ’ προσώπου και α’ πληθυντικού,
- έχει σύντομη έκταση (483 λέξεις),
- διαθέτει τίτλο με συνυποδηλωτική χρήση της γλώσσας (μια παρομοίωση),
- χρησιμοποιείται κατεξοχήν η αναφορική λειτουργία της γλώσσας,
- ακολουθεί τη δομή της «ανεστραμμένης πυραμίδας» (τίτλος: «Σαν πίνακας του Αρτσιμπόλντο…», περίληψη: «Προχθές … της Ένωσης»).
Β2. α. (i) «θα ενισχύσει … Ένωση»: επαναλαμβάνει αυτολεξεί την άποψη των Ευρωβουλευτών.
(ii) «γλώσσα»: για να τονίσει τη μεταφορική χρήση της λέξης «γλώσσα», που εδώ χρησιμοποιείται με την έννοια του κοινού κώδικα επικοινωνίας και συνεννόησης μεταξύ των Ευρωπαίων.
(iii) «κοινό ευρωπαϊκό πολιτισμό»: είναι καθαρά σχολιαστικό σημείο στίξης και χρησιμοποιείται για να προσδώσει ειρωνική χροιά στον όρο, του οποίου η συντάκτρια αμφισβητεί την ύπαρξη.
β. Η συντάκτρια μέσα στις παρενθέσεις εσωκλείει την προσωπική επικριτική της παρέκβαση (το προσωπικό της σχόλιο) στις απόψεις που διατυπώνονται από διάφορους για το παρόν και το μέλλον της Ευρώπης.
Β3. Στην 3η παράγραφο χρησιμοποιούνται 3 ερωτήματα (δύο στο ανάπτυγμα και ένα στην κατακλείδα). Τα δύο πρώτα είναι ρητορικά ερωτήματα, που ισοδυναμούν με αρνητική απόφανση, καθώς η συντάκτρια επιχειρεί έντεχνα να οδηγήσει τον αναγνώστη στη διαπίστωση πως η ύπαρξη κοινού οράματος που προϋποθέτει την εφαρμογή του Ευρωσυντάγματος είναι δύσκολα εφικτή, καθώς υπερισχύουν τα συμφέροντα των ισχυρών και οι πολίτες αδυνατούν να κατανοήσουν τις νέες ρυθμίσεις. Το τελευταίο ερώτημα παίζει ρόλο μεταβατικό («γέφυρα») στο θέμα της επόμενης παραγράφου.
Β4. διχόνοιες: παρανόηση
συγκυριακές: επικύρωση
συμμαχίες: επίμαχος
αξιοπρέπεια: διαπρεπής
κατάματα: ματόκλαδα
Γ. Ενδεικτικές απαντήσεις
Αντί προλόγου: Η νέα Ευρώπη χρειάζεται νέα µορφή εκπαίδευσης. Η όλο και στενότερη ένωση των λαών της Ευρωπαϊκής Ένωσης µπορεί να πραγµατοποιηθεί µόνο αν οι πολίτες κατανοήσουν την πολιτική, πολιτιστική κοινωνική και οικονοµική ζωή στα άλλα κράτη-µέλη. Η ευρωπαϊκή διάσταση της εκπαίδευσης αποτελεί, εποµένως, αναπόσπαστο τµήµα της παιδείας των αυριανών Ευρωπαίων πολιτών. Ωστόσο, η προσπάθεια προσέγγισης λαών οι οποίοι έχουν τις ίδιες πολιτιστικές καταβολές, αλλά διαφοροποιούνται, λόγω πoικίλων συνθηκών, στον τρόπο έκφρασής τους, πρέπει να γίνει λαµβάνοντας υπόψη κάποιες βασικές παραµέτρους. Μια βασική παράµετρος είναι εκείνη του εθνικού χαρακτήρα κάθε χώρας. Το κοινό πρότυπο που αναζητά η Ευρώπη για να ενωθεί µέσω αυτού, δεν πρέπει να βρίσκεται σε αντίθεση µε εκείνο που υπαγορεύεται από τις ιδιαίτερες πολιτιστικές, ηθικές, θρησκευτικές και κοινωνικές αξίες του κάθε λαού. Άρα, η ενσωµάτωση της ευρωπαϊκής διάστασης στη διδακτική πράξη πρέπει να γίνει διακριτικά και όχι σε βάρος των αρχικών σκοπών και στόχων που θέτει ένα εκπαιδευτικό σύστηµα.
Προσδιορισμός του όρου «Ευρωπαϊκή διάσταση στην εκπαίδευση»: η καλύτερη γνωριµία των λαών µεταξύ τους στο επίπεδο της γλώσσας, της ιστορίας και του πολιτισµού, η αµοιβαία κατανόηση ή αναζήτηση των χαρακτηριστικών που ενώνουν τους λαούς µεταξύ τους µε παράλληλη άµβλυνση των αντιθέσεων, η τόνωση των συγκλίσεων, ο σεβασµός των διαφορών, των ευαισθησιών και των ιδιαιτεροτήτων κάθε λαού, η καλλιέργεια των βαθύτερων πολιτισµικών δεσµών και αξιών που ενώνουν την Ευρώπη αποτελώντας ό,τι είναι γνωστό ως δυτικοευρωπαϊκός πολιτισµός.
Η αναγκαιότητα: Σε µια εποχή ραγδαίων κοινωνικών, πολιτικών και οικονοµικών εξελίξεων στην Ευρώπη, αλλά και στον κόσµο ολόκληρο, είναι επόµενο να επέρχονται ποικίλες ανακατατάξεις, σε κρατικό και διεθνικό επίπεδο, και να δηµιουργούνται έντονοι προβληµατισµοί για το τι µας επιφυλάσσει το µέλλον. Τα κράτη-µέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης εµφανίζουν λίγο ή πολύ "κρίση ταυτότητας", καθώς διανύουν το µεταβατικό στάδιο της διαµόρφωσης του "Ευρωπαίου πολίτη". Η διαµορφούµενη νέα πραγµατικότητα αποτελεί πρόκληση για όλους τους Ευρωπαίους, µε την έννοια ότι οφείλουν σε πνεύµα αγαστής σύµπνοιας και συνεργασίας να διαµορφώσουν τη διαπολιτισµική Ευρώπη, τη νέα εικόνα του Ευρωπαίου πολίτη, πίσω από την οποία θα βρίσκεται σε σταθερό υπόβαθρο η ταυτότητα του πολίτη κάθε κράτους.
Εφόδια:
(α) Η δηµοκρατική εκπαίδευση του ευρωπαίου πολίτη: η γνώση τόσο των κοινοτικών οργάνων και θεσµών όσο και των ιστορικών, πολιτιστικών, θρησκευτικών και γλωσσικών εκείνων στοιχείων που συνδέουν τα ευρωπαϊκά κράτη δεν µπορεί να νοηθεί ως αυτόνοµα διδασκόµενο γνωστικό αντικείµενο. Σε µια τέτοια περίπτωση η διάσταση αυτή θα έχανε την έννοια και τη λειτουργικότητά της. Η διαµόρφωση ευρωπαϊκής συνείδησης δεν µπορεί να αποτελέσει θέµα ιδιαίτερης διδασκαλίας. Η συνείδηση δε διδάσκεται. Διαµορφώνεται. Η διαµόρφωση αυτή προκύπτει από την ευαισθητοποίηση διαφόρων πτυχών της προσωπικότητας και την προβολή των κατάλληλων παραµέτρων και θεωρείται επιτυχηµένη, όταν συντρέχει και το ανάλογο διδακτικό κλίµα. Άρα, η ευρωπαϊκή διάσταση θεωρείται ως λειτουργικότερη και αποδοτικότερη, αν παρουσιαστεί και δι-δαχθεί ως σύνθετη έννοια µέσω διαφόρων γνωστικών αντικειµένων. Η διάχυση της ευρωπαϊκής διάστασης στα αναλυτικά προγράµµατα των µαθηµάτων τα οποία διδάσκονται οι νέοι της Ευρώπης, φαίνεται να είναι ο πιο ασφαλής και απoτελεσµατικός τρόπος δηµιουργίας µιας κοινής ευρωπαϊκής ταυτότητας. Παρέχοντας στους µαθητές γνώσεις σχετικές µε την Ευρωπαϊκή Ένωση, τα κράτη-µέλη και τις κοινές καταβολές τους µέσα από µαθήµατα όπως η Ιστορία, η Γεωγραφία, η Γλώσσα οι Κοινωνικές Επιστήµες, πετυχαίνεται η προβολή της Ευρωπαϊκής Ένωσης ως «όλου». Η κατανόηση της αδιαίρετης ενότητας του «όλου» θα οδηγήσει στη διαµόρφωση συνειδητοποιηµένων Ευρωπαίων πολιτών.
(β) Η διδασκαλία της Ιστορίας έχει ήδη απασχολήσει σοβαρά την Ευρωπαϊκή Ένωση και ιδιαίτερα την Επιτροπή Παιδείας του Συµβουλίου της Ευρώπης. Είναι κοινή η πεποίθηση των εταίρων ότι η κατάλληλη παρουσίαση του ιστορικού υλικού µπορεί να αποτελέσει τη βάση για την αµοιβαία κατανόηση και την καλλιέργεια κλίµατος εµπιστοσύνης ανάµεσα στους λαούς της Ευρώπης. Η διδασκαλία της ιστορίας παλαιοτέρων περιόδων θα βοηθήσει τη νέα γενιά να συνειδητοποιήσει τις κοινές ρίζες που συνδέουν τους Ευρωπαίους. Με έµφαση στη διδασκαλία της ιστορίας του 20ού αιώνα θα αποσαφηνίζει σε ευρωπαϊκό επίπεδο όχι µόνο τα αγαθά της δηµοκρατίας και τη σηµασία της συνεργασίας των λαών, αλλά και τα ολέθρια αποτελέσµατα και τα προβλήµατα που συσσώρευσαν στην Ευρώπη τα δικτατορικά καθεστώτα, ο εθνικισµός, η αποικιοκρατία. Ιστορία δεν είναι µόνον η περιγραφή πολεµικών συγκρούσεων µε στόχο την ανάπτυξη µιας κακώς εννοούµενης φιλοπατρίας, είναι η παρουσίαση και η ανάπτυξη των πολιτικών, οικονοµικών, κοινωνικών, πνευµατικών, καλλιτε-χνικών, επιστηµονικών και τεχνολογικών επιτευγµάτων µέσα από διαφορετικές πηγές πληροφόρησης, που επιτρέπει την ανάπτυξη της κριτικής σκέψης, της διαµόρφωσης άποψης χωρίς προκαταλήψεις και τον εντοπισµό των ποικίλων σκοπιµοτήτων, ανακριβειών και παραπλανητικών πληροφοριών που κρύβονται σε υποτιθέµενες αντικειµενικές παρουσιάσεις ιστορικών συµβάντων. Μέσα από την παιδεία των λαών της Ευρώπης πρέπει να εκλείψει η ιστορία του µίσους, χωρίς αυτό να σηµαίνει ότι η απαραίτητη "ιστορική µνήµη κάθε λαού θα καταλήξει σε ιστορική λήθη".
(γ) Άµεση προτεραιότητα πρέπει να αποτελέσει η ενίσχυση της διδασκαλίας των ξένων γλωσσών και ο σεβασµός της πολιτιστικής διαφοροποίησης και προστασίας γλωσσικών µειονοτήτων. Επιβάλλεται να τονιστεί η κοινωνικο-πολιτιστική διάσταση της γλώσσας µε στόχο την απόδοση της πολυγλωσσίας και της πολυπολιτισµικότητας σε µια δηµοκρατική κοινωνία. Τα γλωσσικά προβλήµατα του µέλλοντος µπορούν να αντιµετωπιστούν µόνο µε τη συστηµατική καλλιέργεια της µητρικής γλώσσας στο σχολείο και την όσο γίνεται νωρίτερα εντατική εκµάθηση δύο τουλάχιστον ξένων γλωσσών. Επιβάλλεται ακόµη να δοθούν κίνητρα για την εκµάθηση µιας από τις λιγότερο διαδεδοµένες γλώσσες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, για να βγουν από το περιθώριο οι µητρικοί οµιλητές των λιγότερο διαδεδοµένων γλωσσών, να καταργηθούν ή έστω να περιοριστούν οι γλωσσικοί φραγµοί και να ενισχυθεί η συνείδηση για την Ευρώπη του αύριο. Για την αποτελεσµατικότερη διδασκαλία των ξένων γλωσσών είναι απαραίτητο να αξιοποιηθεί ο κοινός στις ευρωπαϊκές γλώσσες λεξιλογικός θησαυρός που προέρχεται από την αρχαία ελληνική και λατινική γλώσσα, πρόταση που έχει γίνει και από πολλούς ξένους ερευνητές.
Προϋποθέσεις:
- Η Ευρώπη, ως όλον, ως σύστηµα αρχών και αξιών και όχι µόνο ως νοµικό πρόσωπο ή οικονοµικό όργανο, θα πρέπει να µελετηθεί µέσω διαφόρων πτυχών θεώρησής της. Μια τέτοια θεωρητική θεµελίωση παραπέµπει σ' ένα µοντέλο εισχώρησης και εφαρµογής της έννοιας «ευρωπαϊκή διάσταση» στη διδακτική πράξη και πρακτική, το οποίο βασίζεται κυρίως στη διάχυση όρων και ιδεών που σχετίζονται µε το επιδιωκόµενο αποτέλεσµα, στα προγράµµατα διαφόρων γνωστικών αντικειµένων.
- Σηµαντικό παράγοντα στη διαδικασία προετοιµασίας των πολιτών αυτών απoτελεί ο εκπαιδευτικός. Μόνο ο άρτια επιστηµονικά καταρτισµένος εκπαιδευτικός, ο οποίος διακατέχεται από τις αξίες της ελευθερίας και της ισότητας, θα µπορέσει να θέσει γερά θεµέλια για την Ενωµένη Ευρώπη και να «μυήσει» τους µαθητές του στους πνευµατικούς θησαυρούς της.
Αντί επιλόγου: Η ευρωπαϊκή διάσταση στην εκπαίδευση δεν έχει προωθηθεί στο βαθµό που θα έπρεπε. Επιβάλλεται ακόµα να αναπτυχθεί αποτελεσµατικότερο σχέδιο δράσης ενάντια στο ρατσισµό, την ξενοφοβία, τον αντισηµιτισµό και την έλλειψη κοινωνικής ανοχής. Κρίνεται επίσης απαραίτητη η δηµιουργία περισσότερων Ευρωπαϊκών Κέντρων Νεότητας και η εντατικοποίηση του προγράμματος αδελφοποίησης σχολείων.
πηγη:dimichri65.blogspot.com
ΓΕΝΙΚΟ ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ "ΕΥΡΩΠΑΙΚΗ ΕΝΩΣΗ"
http://sofiaepimorfosi2.blogspot.com/2010/10/blog-post_24.html
Εγγραφή σε:
Αναρτήσεις (Atom)